Het Donders Instituut hield vrijdag open huis. Alle labs waren geopend voor publiek en er werd live gedachten gelezen. Het publiek kwam in groten getale. ‘Heb jij daar toevallig nog ergens een amygdala liggen?’

Het is vijf over twee wanneer Filemon Wesselink – ingehuurd als dagpresentator – zich afvraagt wie meneer Donders eigenlijk was. Er hebben zich dan zo’n tweehonderd mensen verzameld rondom het podium. Eén van hen weet het antwoord direct. ‘De eerste hersenonderzoeker van Nederland!’

Handjevol hersenen
Tijdens de open dag geven onderzoekers van het Donders Instituut toegankelijke colleges over onderwerpen in hun vakgebied. Daarnaast staan op drie verdiepingen van het instituut alle deuren open.
Op een van die deuren hangt een briefje: geen foto’s. Binnen verdringen de mensen zich rond een grote bak met hersenen. Echte hersenen. Een vrouw met een doktersjas heeft net een exemplaar in haar blote hand. ‘Deze zijn netjes geconserveerd. Daardoor kan ik ze zo aan jullie laten zien.’ Enthousiast vertelt ze, ondertussen de hersengebieden thalamus, het cerebellum en de hippocampus aanwijzend. Een collega steekt zijn hoofd om de deur en onderbreekt haar. ‘Heb jij daar toevallig nog ergens een amygdala liggen?’

Dilemma’s
Verderop in de gang zitten wetenschappers klaar voor speeddates met het publiek. Alles mag gevraagd worden. En onderzoeker Barbara Franke krijgt meteen een ethisch dilemma voorgeschoteld. ‘Ervaart een ongeboren kind pijn als er abortus wordt gepleegd?’, vraagt een man. Barbara denkt even na. Het antwoord is ‘nee’. Pijnperceptie ontwikkelt zich pas later in de zwangerschap, na de abortusgrens.

Gedachtenlezen
De kantine is inmiddels weer volgestroomd, want het volgende experiment begint: het gedachten lezen. Beneden in het MRI-lab zit proefpersoon Dirk. Via het scherm kijkt het publiek in zijn hoofd. In een dwarsdoorsnede van zijn hersenen zie je bepaalde gebieden groen en rood oplichten.
Afhankelijk waar Dirk aan denkt, lichten andere gebieden op. Hersenonderzoeker Janneke Jehee vraagt Dirk in willekeurige volgorde te denken aan activiteiten als touwtjespringen, rekenen en het lopen in een kerk. Een collega van Jehee, die wel op de hoogte is van de onderwerpen maar niet van de volgorde, moet op basis van de dwarsdoorsnede raden waar Dirk aan denkt. Alle drie de keren wordt het juiste antwoord gegeven. Het experiment laat zien dat onderzoekers behoorlijke vooruitgang hebben geboekt, hoewel ze nog niet zonder referentie kunnen zien wat iemand denkt. ‘Naarmate de scanners gevoeliger worden kunnen we ook met steeds grotere precisie interpreteren waar mensen aan denken,’ voegt Jehee toe.

Voor de maatschappij
Het publiek vermaakt zich op de open dag prima en is erg geïnteresseerd. Organisator Arthur Willemsen is blij. ‘Ik vind het belangrijk dat we laten zien met wat voor onderzoek we bezig zijn. We doen dit uiteindelijk toch voor de maatschappij.’ / tekst & foto’s Roel van der Heijden