Romeinse zuilen gevonden op voormalig Honig-terrein: ‘Zo’n omvangrijk stuk is in Nederland nog nooit gevonden’
-
De plek van de opgraving in Nijmegen-West. Foto: Gerard Verschooten
Was het een markthal? De centrale plek van de stad? In elk geval hebben de Romeinen eeuwen geleden langs de Waal in Nijmegen een groot monumentaal gebouw neergezet. Inclusief zuilen. 'Werkelijk uniek', noemt Radboudarcheoloog Stephan Mols de vondst.
Loop door Rome en je struikelt er haast over. Maar als archeologen drie forse stukken van een Romeinse zuil ontdekken tijdens opgravingen op het voormalige Honig-terrein in Nijmegen-West, gaat hun hart sneller kloppen. ‘Zo’n omvangrijk stuk zuil is in Nederland nog nooit gevonden. Dit is werkelijk uniek. Je moet naar Xanten in Duitsland om zoiets te zien, 70 kilometer stroomopwaarts aan de Rijn’, zegt Stephan Mols, archeoloog en bijzonder hoogleraar Romeinse tijd en Romeinse Limes aan de Radboud Universiteit.
Archeologen hebben twee weken de tijd om te graven op het voormalige Honig-complex. Daarna gaan er heipalen de grond in, als fundering voor een woontoren van het Waalkwartier. Zo ging het ook op andere plekken in Waalfront: snel onderzoek doen en daarna de boel weer afdekken. Eerder werden al eens resten ontdekt van een badhuis, woonhuis en tempel.
Imposant gebouw
Maar deze vondst is van een andere orde. Dat komt ook door de duidelijke sporen die nabij de stukken zuil in de bodem zijn aangetroffen. Donkere, rechthoekige verkleuringen duiden op de fundering van een groot gebouw van zo’n 30 bij 35 meter, deels uitgevoerd met dubbele muren.
Mols ziet het al snel voor zich: hier heeft vermoedelijk een hele galerij zuilen gestaan. ‘Dit is een heel imposant monumentaal gebouw geweest. Zulke dikke zuilen, van zo’n 50 centimeter doorsnede, heb je alleen nodig als je 5 meter de hoogte in gaat’, legt hij uit. De zuilen zijn gemaakt van kalksteen. ‘Vermoedelijk uit de omgeving van Metz in Frankrijk. Via de Moezel en de Rijn werd het hierheen gevaren. Ter plekke werden de zuilen afgewerkt.’
Zoveel moeite doe je niet voor een eenvoudig bouwwerk, weet de kenner van de historie van Nijmegen. Maar wat is het geweest? Was dit het forum, de belangrijkste plek van de stad waar iedereen samenkwam? Of had het gebouw een andere openbare functie?
Puzzelstukjes
Andere vondsten geven daar mogelijk een antwoord op. Zo zijn er potscherven gevonden, botjes, randen van dakpannen, resten van waterputten. Allemaal puzzelstukjes die wellicht samen een compleet beeld opleveren. ‘We graven hier vijf meter diep, het niveau waarop de Romeinen leefden. Zo krijg je een kijkgaatje naar die oude stad’, zegt opgravingsleider Pepijn van de Geer. ‘Juist die kleine vondsten zeggen iets over de functie van het gebouw. Waren het voorraadpotten uit een keuken of werden die potten ergens anders voor gebruikt? Dat gaan we allemaal nog onderzoeken.’
In elk geval werpt de ontdekking nieuw licht op Ulpia Noviomagus, de Romeinse stad waaruit Nijmegen is ontstaan. ‘Tussen ongeveer 100 en 270 na Christus heeft die stad op deze plek gebloeid’, zegt Mols. ‘Om onduidelijke redenen is dat opgehouden en is Nijmegen meer rond het Valkhof verder gegaan. Dat hier zo’n monumentaal gebouw heeft gestaan, zegt iets over de betekenis van die stad.’
Museum
De Waal is langzaam zuidwaarts opgeschoven en heeft daarbij restanten van die stad opgeslokt. Des te meer reden om te juichen over wat er nog wél wordt gevonden. Mols: ‘Veel kalksteenresten zijn bovendien in de Middeleeuwen hergebruikt of in kalkovens verbrand om mortel te maken. Dan is het extra bijzonder als je drie stukken van een zuil vindt.’
Alle vondsten worden verder onderzocht in het gemeentelijke depot. Diverse musea hebben al interesse getoond in de zuil. Mols: ‘Dit past natuurlijk heel goed in de collectie van Museum Het Valkhof.’
Dit artikel van Maarten Reith stond eerder in de Gelderlander.
