Wat doet intensief gamen met de hersenen van de eerste generatie die voor een belangrijk deel opgroeit achter een beeldscherm? Neurowetenschapper Shanti Ganesh promoveert op 28 augustus op de neurowetenschappelijke relatie tussen de verstokte gamer en de digitale avatar die hij bestuurt. Conclusie: het gamersbrein kan de avatar als zijn eigen lichaam gaan zien.

Ganesh (zelf geen gamer) onderzocht 22 intensieve spelers van het populaire World of Warcraft en had speciale aandacht voor de manier waarop de identificatie met de avatar in de hersenen tot stand komt. En wat iedere fan van de game stiekem al wist, is nu wetenschappelijk bevestigd: de speler voelt zich soms daadwerkelijk in het lichaam van de avatar zitten – een zogenaamde full body illusion. ‘Bij een full body illusion is het alsof je boven je eigen lichaam zweeft’, zegt Ganesh, ‘zie het als een soort scheiding van lichaam en geest. Eerder onderzoek toonde al aan dat je zo’n gevoel bij niet-gamers op kunt wekken door op het moment dat de avatar over de rug wordt gestreeld, de gamer ook over zijn rug te strelen. De hersenen zijn dan in de war” en zien de avatar als eigen lichaam.’ Ganesh vond in haar promotieonderzoek dat een zelfde effect ook op kan treden bij gewoon gamegedrag, en dus zonder geforceerd gestreel of geaai. ‘Bij vorige onderzoeken trad een full body illusion op door visuo-sensorische synchroniciteit; de gamer voelt en ziet iets gebeuren op hetzelfde moment. Maar zo’n effect kan ook optreden door de koppeling tussen visuele en motorische informatie.’ Simpel gezegd: de hersenen willen de avatar aansturen, de vingers verrichten vervolgens een handeling op het toetsenbord of met de controller en tegelijkertijd doet de avatar exact wat de hersenen willen – net als met ons ‘echte’ lichaam. Deze verwarring kan er voor zorgen dat het menselijke brein het onderscheid tussen de avatar en het eigen lichaam uit het oog verliest, et voila: de full body illusion is een feit! Beste vriend Daarnaast deed Ganesh in haar onderzoek een bijzondere vondst. ‘Ik vond een positieve relatie tussen de speelduur – dat is de tijd dat de gamer in-game doorbrengt – en geheugen over de avatar. Hoe langer de gamer speelt, hoe beter het geheugen over de avatar is. Deze relatie is er niet tussen geheugen en bijvoorbeeld relatieduur van beste vrienden; het geheugen over beste vriend hangt niet samen met hoe lang gamers hun beste vriend kennen. Het lijkt mij interessant om te zien wat er gebeurt als de nieuwe generatie gamers te maken krijgt met geheugenproblemen. Het is niet uitgesloten dat sommige gamers bijvoorbeeld na een herseninfarct of later bij dementie, zich meer van hun avatar kunnen herinneren dan van hun beste vriend, of van hun leven buiten de game. Vergelijk het een beetje met Alzheimerpatiënten met een migratieverleden, die soms alleen nog in hun moedertaal kunnen spreken, en hun tweede taal helemaal kwijt zijn. / Tim van Ham