Columnist Kim Fairley sprak een kennis over het overlijden van diens zus. Het moeizame leven dat de zus leidde, onderstreept voor Fairley hoe het debat over ADHD bij vrouwen is verworden tot karikatuur en welke gevolgen dat kan hebben.

De treurnis van haar bestaan werd pijnlijk duidelijk toen ze haar huis leeghaalden. Elke la die ze openden, bevatte wel een brochure van een hulporganisatie. Met pijn en moeite hadden ze nog vier andere mensen, waaronder een oud-hulpverlener, kunnen uitnodigen voor haar uitvaart. Het leven was niet gelukt. Niet kunnen werken, geen vriendschappen kunnen onderhouden en een moeizame relatie met familie.

Voorzichtig durf ik mijn vermoeden met mijn kennis te delen. Ze knikt meteen instemmend. Gezien de verschillende recente diagnoses in haar familie, dacht zij ook dat er sprake was geweest van ADHD bij haar recent overleden zus.

Ik hoor verschillende criticasters al briezen. ADHD bij vrouwen ligt namelijk onder een vergrootglas. Er wordt volop gespeculeerd over waarom ADHD-diagnoses bij vrouwen toenemen. Die reflecties zijn vaak zeer kritisch van aard, en het debat erover wordt over de ruggen van vrouwen met ADHD gevoerd. Neem bijvoorbeeld dit recente essay in de Groene Amsterdammer, dat een reeks, inmiddels voorspelbare, argumenten opvoert.

Eerst portretteert de journalist een archetype vrouw met ADHD: die bezoekt ‘vrouwencirkels’ onder leiding van een zelfbenoemde ADHD-coach en is online zeer actief in haar ‘tribe’ van ADHD-gelijkgestemden. Dit archetype laat ook geen mogelijkheid onbenut om een hele trits aan redelijk onschuldige gedragingen op te sommen waar ze last van heeft, én, en dat is het cruciale aspect, waar ze haar ‘ADHD-brein’ de schuld van geeft. De journalist heeft nu genoeg ammunitie verzameld om deze vrouwen te betichten van reïficatie: ze beschouwen hun ADHD als een verklaring voor alles wat mis is in hun leven, terwijl ADHD niets meer is dan een beschrijving van het vertoonde gedrag.

Intellectueel volg ik deze discussie volledig, en het is belangrijk dat academici en clinici zich blijven buigen over classificaties. Maar moeten we dit publiekelijk terugkaatsen naar vrouwen (en mannen) die worstelen met de diagnose ADHD? Heb je ooit iemand horen zeggen: ‘De term anorexia nervosa (ook een psychiatrische variatie die met name vrouwen treft) verklaart niet waarom jij je uithongert’?

‘Het antwoord op de vraag waarom ADHD-diagnoses zijn toegenomen is niet spannend’

Geen kritisch interview lijkt compleet zonder Laura Batstra, hoogleraar Orthopedagogiek aan de Rijksuniversiteit Groningen, het woord te geven. Zij laat geen mogelijkheid onbenut om te roeptoeteren dat ADHD enkel wordt veroorzaakt door de omgeving die mettertijd steeds meer van vrouwen is gaan vragen. Dat ze geen enkele wetenschappelijke studie kan aanvoeren voor deze causale redenering, deert journalisten blijkbaar niet.

Het antwoord op de vraag waarom ADHD-diagnoses zijn toegenomen is geen spannend verhaal. Komt-ie: diagnostische criteria zijn de afgelopen decennia verscheidene keren aangepast waardoor steeds meer mensen onder het ADHD-label vallen (dat gaat overigens ook op voor autisme), terwijl tegelijkertijd de prevalentie (het aantal bestaande gevallen red.) van ADHD-gedragingen in de samenleving niet is toegenomen.

Maar dat levert geen spraakmakend essay op, dus schrijven journalisten over insinuaties, over de rol van de farmaceutische industrie en gekscherende illustraties van vrouwen die hun ADHD dermate omarmen dat ze verworden tot een karikatuur.

Daarmee bind je enerzijds pseudowetenschappers lekker wat spek om de bek, anderzijds bagatelliseer je het label ADHD. Bravo!

Zeker wanneer onbehandeld, beperkt ADHD de kwaliteit van leven. Soms zelfs ernstig: zo’n kwart van alle gedetineerden heeft een ADHD-diagnose (gaat op voor zowel mannen als vrouwen), tegelijkertijd zijn ze zelf substantieel vaker het slachtoffer van een seksuele misdaad, raken jonge vrouwen met ADHD vaker ongewild zwanger, en hebben ze zo’n twee tot drie keer grotere kans om drugsverslaafd te raken.

Dit was allemaal niet gebeurd bij de zus van mijn kennis. Die had zich juist teruggetrokken en leefde een klein leven. Met het leeghalen van haar huis had haar familie beseft dat ze dat isolement niet had gewild. Wat had een ADHD-diagnose haar kunnen brengen, en verrek, waarom ook geen vrouwencirkel als dat haar leven draaglijker had gemaakt?

Lees alle columns van Kim Fairley