In De Stem van Van der Heiden geeft parlementair historicus Peter van der Heiden commentaar op actuele politieke gebeurtenissen. Vandaag: Drees kon het sneller, beter én met meer draagvlak.

Geschiedenis is zo’n mooi vak, zeker parlementaire geschiedenis. Kon ik de situatie rond het Catshuis eerder al met twee historische kabinetten vergelijken, nu gooi ik er net zo gemakkelijk nog een derde tegenaan. We schrijven 1951, ten tijde van het eerste kabinet van sociaaldemocratisch icoon Willem Drees. Zoals altijd herhaalt de geschiedenis zich niet op dezelfde manier, maar er zijn wel raakvlakken.

Oververhit
Met de wederopbouw volop aan de gang stond toentertijd plotseling de wereld in brand. De koude oorlog, een tastbare dreiging sinds het einde van WO II, raakte plotseling oververhit in het verre Korea. Gevolg: een economische crisis die tot draconische maatregelen noopte. Maar de – toen ook al – oude Drees had net iets meer geluk dan Rutte nu: net voor  het hoogtepunt van de crisis viel zijn kabinet over een heel andere kwestie. In een heuse formatie, dus geen schimmige tussenformatie zoals nu, en dus in legitieme beslotenheid konden de onderhandelaars hun verregaande besluiten nemen.

Vijf procent!
En wat voor besluiten. Ik durf er vergif op in te nemen dat Rutte die niet voor zijn rekening zou durven nemen. Een bestedingsbeperking van 5 procent, ook voor particulieren. Oftewel, een reële inkomensdaling voor iedereen. En die daling ging niet af van een welvaartspeil zoals we dat nu hebben, maar van bescheiden inkomens die nog te lijden hadden onder de door de oorlog veroorzaakte schaarste.
In de formatie waren ze er vlot uit – vlotter dan Rutte, Verhagen en Wilders in het Catshuis. In zes weken was er een nieuw kabinet, met een plan om uit de economische crisis te komen. Nu was dat plan al wel voorgekookt in ambtelijke commissies, maar het zou mij ten zeerste verbazen als hetzelfde niet geldt voor de plannen waar het huidige kabinet binnenkort al dan niet mee komt. 

Voorbeeld Drees
Belangrijkste verschil met nu is dat het kabinet draagvlak had voor de voorgestelde maatregelen zonder dat daar achterbankgesprekken met archaïsche tweemansfracties voor nodig waren. De toenmalige coalitie bestond uit maar liefst vier partijen: PvdA, KVP, CHU en… VVD. Een kabinet met de twee politieke tegenpolen dus, dat wel succesvol wist in te grijpen om de economische tegenwind het hoofd te bieden. Een tip voor de huidige premier wellicht: in plaats van net voldoende steun bij elkaar te sprokkelen tegen een hoge politiek-morele prijs (bye bye koopzondag, toedeledoki godslastering uit het wetboek van strafrecht) is het misschien verstandiger te zoeken naar een echt breed draagvlak. Scheelt een hoop gedoe straks bij de invoering van de maatregelen. Dat wisten ze dus al in 1951, en onze premier, die zelf historicus is, zou het ook moeten weten. / Foto: FaceMePLS / Creative Commons