Na het zien van vlees maken mensen egoïstischer keuzes, vinden ze zichzelf belangrijker dan anderen en zijn ze minder bereid een ander te helpen. Ook voelen ze zich minder verbonden met anderen, minder geliefd en eenzamer. Dat blijkt uit studies van Roos Vonk, hoogleraar sociale psychologie aan de Radboud Universiteit en collega’s van de Universiteit van Tilburg.

De Tilburgse hoogleraren Marcel Zeelenberg (economische psychologie) en Diederik Stapel (consumentenwetenschap en decaan Tilburg School of Social and Behavioral Sciences) en de Nijmeegse hoogleraar Roos Vonk (sociale psychologie) onderzochten de psychologische betekenis van vlees. ‘Mensen zeggen: vlees is lekker, het is gezond. Maar net als veel andere producten heeft vlees ook een symbolische, expressieve waarde’, licht Zeelenberg toe. ‘Denk aan rijden in een Hummer of een Panda. Met beide kom je er, maar een Hummer is stoerder. Net als de Hummer is vlees slecht voor het milieu en het klimaat. Het is ook slecht voor dieren, de derde wereld en onze eigen gezondheid. Maar mensen kunnen flink kwaad worden als je ze dat vertelt. Ze zijn blijkbaar erg gehecht aan hun biefstukje.’ 

Onzeker
Dat was voer voor de drie psychologen: wellicht voedt vlees ook belangrijke psychologische behoeften. In een serie onderzoeken werd een deel van de deelnemers onzeker gemaakt. Dat leidde tot een grotere voorkeur voor vlees wanneer men kon kiezen uit drie gerechten: vlees (biefstuk), vis of vegetarisch (omelet). In de onzeker gemaakte groep koos zestig procent van de deelnemers de biefstuk, in de controlegroep twintig procent. Vonk: ‘Dit wijst erop dat mensen niet in de eerste plaats vlees eten omdat ze het lekker of gezond vinden. Denk weer aan de Hummer, daar rijd je niet in omdat je moet overleven in de jungle. Net als de Hummer geeft vlees een oppepper aan je status en je ego.’

Ego
Roos Vonk, bekend van haar columns en boeken over hoe ons ego ons in de weg zit, kijkt hier niet van op: ‘Eerder onderzoek wees al uit dat vleeseters meer denken in termen van dominantie en hiërarchie (wie is de baas over wie) dan vegetariërs. Vlees eten is van oudsher ook geassocieerd met status; vlees was vroeger veel duurder en schaarser dan nu. Vlees eten is een manier om jezelf te verheffen boven anderen. Maar door jezelf te verheffen, verlies je ook de verbinding met anderen. Vlees kan blijkbaar ook die rol vervullen. Dat verklaart waarom onzekere mensen er meer behoefte aan hebben. Het maakt ook dat mensen hufteriger worden als ze aan vlees denken en zich eenzamer voelen.’ Diederik Stapel voegt daar nog aan toe: ‘Het lijkt erop dat vegetariërs en flexitariërs beter in hun vel zitten en ze zijn ook nog socialer en minder eenzaam.’

Vonk zal de studies later dit jaar presenteren op het wetenschappelijk congres van sociaal psychologen. Ook zal ze nog aanvullend onderzoek doen om samen met deze studies te verwerken in een wetenschappelijke publicatie. / Bets Berntsen