Nederland gaat, na de val van kabinet Schoof, woensdag 29 oktober terug naar de stembus. Zo ook politiek commentator en universitair docent Peter van der Heiden. Wat valt hem op? In deze serie becommentarieert hij het politieke nieuws.

Vóór zondag vroeg ik me vooral af wat me die dag de grootste deceptie zou opleveren: de voetbalwedstrijd Nederland-Finland of het lijsttrekkersdebat? Dat was voornamelijk omdat ons nationale elftal wel enige overeenkomst vertoonde met dat debat, althans, in de voorafgaande wedstrijd. Topspits Memphis Depay deed niet mee in de basiself, en je zag de boel vastlopen. In het RTL4-debat ontbrak Geert Wilders, die toch ook gemakkelijker scoort dan de rest van de politieke voorhoede. Gelukkig deed Memphis zondag gewoon weer mee, en werd Finland gemakkelijk met 4-0 opzijgezet. Dat was alvast geen deceptie.

De vier runners-up in de peilingen – Wilders staat nog steeds een straatlengte voor – hadden het lastig met de afwezigheid van het enige PVV-lid. Bij diens afwezigheid was Dilan Yesilgöz opeens de rechtsbuiten, en hoewel zij de liberalen vakkundig naar die vleugel heeft gedirigeerd, doet ze dat toch minder overtuigend dan Wilders – zeker als ze erop wordt aangevallen. En dat gebeurde al voordat het debat goed en wel was begonnen door Rob Jetten, die zijn VVD-collega in de hoek dreef over precies die keuze voor de extreme rechterflank. De D66-voorman is de dagen dat hij RoboRob werd genoemd duidelijk ontstegen; het is bijna jammer dat zijn partij nooit groot genoeg gaat worden om het premierschap voor hem op te kunnen eisen.

‘Allemaal willen ze meer bouwen, meer geld naar defensie, minder migratie en meer elektrische auto’s – alleen de manier waarop verschilt een beetje’

Zonder Wilders blijken debatten opeens weer in hoge mate fatsoenlijk te kunnen zijn, met net iets meer nuance en net iets minder persoonlijke aanvallen. Misschien zelfs iets inhoudelijker, al had ik wel weer het idee dat ik naar een matige amateurtoneelvoorstelling zat te kijken met vier acteurs die het in hoge mate met elkaar eens waren, maar geforceerd probeerden verschillen te etaleren. Allemaal willen ze meer bouwen, allemaal meer geld naar defensie, allemaal wat minder migratie, allemaal meer elektrische auto’s – alleen de manier waarop verschilt een beetje. Legden volgens Yesilgöz de overige lijsttrekkers de prijs bij de ‘hardwerkende gezinnen’ (die term bezigde ze om de paar woorden), Yesilgöz zelf betaalt het door de armoede op te laten lopen volgens de rest.

Een wat kabbelend debat zonder duidelijke winnaar, dacht ik. Maar misschien zat de grote winnaar wel thuis in zijn zwaarbeveiligde bunker. De afwezigheid van koploper Wilders deed me denken aan de laatste voorverkiezingen in de Amerikaanse Republikeinse partij, waar ook een kandidaat schitterde door afwezigheid bij de debatten. Die persoon zetelt alweer bijna een jaar in het Witte Huis. Laten we hopen dat niet iedere Amerikaanse ontwikkeling vroeg of laat ook bij ons plaatsvindt…