Tineke Strik, universitair docent migratierecht en lid van de Eerste Kamer namens Groenlinks, promoveert vrijdag op onderzoek naar de wisselwerking tussen het nationale en Europese migratie- en asielbeleid.

Dinsdag had ze nog een pittige bijeenkomst in de Eerste Kamer, waar de algemene beschouwingen plaats hadden. ‘Ik vond het eigenlijk wel lekker, zo’n dagje in een andere wereld, even niet bezig met de voorbereiding van de verdediging.’

Het onderzoek
In het promotieonderzoek wordt de vraag beantwoord hoe de Europese gezinsherenigingsrichtlijn en de richtlijn voor asielprocedures tot stand zijn gekomen, en hoe deze vervolgens door Nederland en Duitsland in nationale wetgeving zijn omgezet. Het onderzoek bestaat uit twee delen. Allereerst voerde Strik een documentatieonderzoek uit, vervolgens hield ze een reeks uitgebreide interviews met ambtenaren, politici en leden van de Nederlandse permanente vertegenwoordiging in Brussel. Dat heeft een boekwerk opgeleverd waarin duidelijk wordt hoe de verschillende actoren zich hebben opgesteld bij de totstandkoming van de richtlijn en nationale wetgeving.

Harmonisatie
Hoewel de verschillende landen binnen de Unie zeggen te streven naar harmonisatie van de migratieregels, betekent het in de praktijk dat ze graag de anderen hun wetgeving opleggen. ‘Ook proberen de individuele landen – over de hele linie – hun beleidsvrijheid te behouden. Deze twee doelstellingen staan op gespannen voet met elkaar, en dat levert uiteindelijk  een slechte richtlijn op, die vervolgens in nationale wetgeving vrij wordt geïnterpreteerd.’                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 

Nederland vs. Duitsland
De verschillen tussen Nederland en Duitsland? In Nederland is de politieke wens leidend. Strik: ‘Er was in het regeerakkoord al een passage opgenomen, waarin verschil werd gemaakt tussen gezinshereniging en gezinsvorming. Voor gezinsvormers wilde het kabinet Balkenende II een leeftijdsgrens van 21 jaar voor de partners, en een hogere inkomenseis.’ Vervolgens is de richtlijn vrij snel geïmplementeerd, waarbij in feite het regeerakkoord werd uitgevoerd. Wellicht te snel, gezien het feit dat de inkomenseis naar beneden bijgesteld diende te worden na een uitspraak van het Europese Hof van Justitie, in feite een tik op de politieke vingers.

‘De Duitse ambtenaren, politici en juristen redeneren veel meer vanuit de Duitse Grondwet, discussiëren ook vanuit dat oogpunt. En het proces duurt daar langer. Er werken meerdere departementen samen, de coalitiepartijen worden bij het opstellen van het voorstel betrokken, dan komt er een aan alle kanten dichtgetimmerd wetsvoorstel waarin je duidelijk ziet welke coalitiepartner waar zijn zin heeft gekregen.’

Fuik
Strik is pessimistisch over het slagen van Europese harmonisatie van asiel- en migratiewetgeving. ‘Toch is de tijd dat lidstaten deze richtlijn naar hun eigen hand konden zetten wel voorbij. Het Hof van Justitie bepaalt de uitleg van de richtlijnen en rechters weten de weg naar Luxemburg steeds beter te vinden. De tweede fase van harmonisering is gestart en Nederland is toch een beetje de fuik ingezwommen. Het kabinet Rutte zal  voor de meeste van zijn wijzigingsvoorstellen voor de richtlijnen in Brussel niet de handen op elkaar krijgen. De huidige Nederlandse koers met betrekking tot migratiewetgeving is vooral voor de bühne, want als puntje bij paaltje komt is de acceptatie van Europese wetgeving niet te voorkomen.’ / Foto & tekst: Mark Merks