Wie de zwakke radiosignalen van ver weg, uit de begindagen van het heelal wil opvangen kan maar het beste op een stil plekje van de wereld gaan zitten. Ergens op een hoge berg, of in een afgelegen woestijn. Toch? Welnee, het kan best in het lawaaiige Nederland, bewijzen de bouwers van de Low Frequency Array (LOFAR). Op de 219de bijeenkomst van de American Astronomical Society bracht Heino Falcke, hoogleraar astronomie, de eerste ontdekkingen naar buiten die met de nieuwe radiotelescoop uit Exloo zijn gedaan. En hij is nog niet eens helemaal af! Science  en Nature zetten het goede nieuws meteen op hun website.

Twijfel
‘Veel radioastronomen zeiden dat het helemaal niet kon wat wij wilden,’ zegt Falcke, die de leiding heeft over de International LOFAR Telescope Board. ‘Maar wij konden gister de collega’s in Austin meedelen dat LOFAR werkt zoals we ons hadden voorgesteld.’

LOFAR
LOFAR is ontworpen om radiosignalen met lage frequenties te meten (golflengtes van 2 tot 20 meter). Daar is een heel grote telescoop voor nodig én de mogelijkheid om aardse radioruis uit te sluiten. Als de telescoop (kosten 150 miljoen euro) later dit jaar helemaal klaar is bestaat hij uit 2.700 antennes die meten op hele lage frequentie (30-80 megahertz), en 43.000 radioantennes, verstopt in grote platte platen die meten op wat hogere frequentie (120-240 megahertz). Het merendeel staat in Nederland, maar met het aansluiten van stations in Engeland, Frankrijk, Duitsland en Zweden kan de installatie nog preciezer meten. Later dit jaar is LOFAR echt helemaal klaar en kunnen astronomen  vanuit de hele wereld de Nederlandse telescoop gaan gebruiken. Lees meer / Iris Roggema, Foto J. McKean and M. Wise, ASTRON

LOFAR wordt gebruikt voor het bestuderen van superzare zwarte gaten. Een klassiek voorbeeld is het actieve sterrenstelsel Cygnus A, op 700 miljoen lichtjaar afstand. Uit deze eerste LOFAR-opname blijkt dat de jets van plasma van het zware xwarte gat in het centrum tot 2000 lichtjaar van het centrum van het sterrenstelsel reiken. Een van de resultaten die de twijfel over LOFAR doen verstommen.