Steeds opnieuw moet de overheid positie bepalen in kwesties waarin religie een rol speelt. Sommigen beweren dat religie een privéaangelegenheid is die in het publieke domein geen rol mag spelen, anderen vinden religie een bron van sociale cohesie en  de overheid zou daarom de randvoorwaarden voor godsdienstbeleving moeten bevorderen. Nederland kent een soepele verhouding tussen kerk en staat. De wetgever  geeft de kaders en bij conflicten heeft de rechter het laatste woord. En dat moet zo blijven, meent staatsrechtgeleerde Hansko Broeksteeg van de Radboud Universiteit Nijmegen. Samen met  Ashley Terlouw, hoogleraar rechtssociologie, voerde hij de eindredactie van de bundel Overheid, recht en religie, waarin verschillende actuele thema’s  worden besproken. 

Hoorzitting
De bundel verschijnt op een goed moment.  De Tweede Kamer houdt donderdag 16 juni een hoorzitting over ritueel slachten en na de zomer staat een debat over de scheiding kerk en staat op het programma. Broeksteeg: ‘Actuele thema’s waren inderdaad de aanleiding voor deze bundel.  Zoals de uitspraak van de Hoge Raad dat de Staat maatregelen moet nemen tegen de SGP – die geen vrouwen toelaat tot verschillende ambten – , dat advocaten in de rechtbank vanwege religieuze gronden niet willen opstaan, het schrappen van godslastering uit het wetboek van strafrecht, het ritueel slachten, noem maar op. Overigens zal de hoorzitting over ritueel slachten toch vooral gaan over dierenwelzijnsargumenten. Eerder al sprak de Raad van State uit dat een verbod op ritueel slachten de kern van het grondrecht van godsdienst van joden en moslims raakt. ‘

Hoofddoeken en kruisbeelden
Religie maakt onlosmakelijk deel uit van onze samenleving. We zien mensen met hoofddoeken op straat, we zien vooral in het zuiden van het land kruisbeelden en kapelletjes langs de weg, we kennen organisaties op religieuze grondslag die welzijnswerk verrichten.  We hebben te maken met vragen als: mogen ambtenaren zichtbaar hun religie belijden?  Mag een ambtenaar vanwege religieuze gewetensbezwaren weigeren een homohuwelijk te voltrekken? In hoeverre mag de overheid eisen stellen aan scholen op bijzondere grondslag? Mogen bijzondere scholen homoseksuele leerkrachten weigeren? Mogen joden of moslims hun schapen onverdoofd slachten omdat hun godsdienst dat voorschrijft? Stelt de overheid regels aan shariageïnspireerde testamenten? In hoeverre draagt de overheid er zorg voor dat werknemers hun religie kunnen belijden (vrije dagen, kledingvoorschriften,
enzovoorts).

Adviezen
Broeksteeg: ‘De  overheid treedt meer actief op in religieuze kwesties.  Het boek geeft niet een concreet handvat voor handelen, maar wel adviezen.  Zo maakt prof. Piet-Hein van Kempen duidelijk dat godslastering uit het wetboek van strafrecht moet worden geschrapt . Ikzelf maak bezwaar tegen  het intrekken van de subsidie voor welzijnsorganisaties op religieuze grondslag, zoals de gemeente Amsterdam onlangs deed.’

Ontspannen verhouding tussen kerk en staat
Hansko Broeksteeg: ‘ Juristen als Cliteur zijn voorstanders van het Franse model van een strikte scheiding tussen kerk en staat. Religie is privé, de staat mag daar op geen enkele wijze invloed op uitoefenen, en andersom. In het Franse model zouden we veel strikter dan nu het geval is, mensen met hoofddoeken,  keppeltjes of kruisjes moeten weren uit publieke functies.  Of kunnen organisaties op religieuze grondslag geen subsidie ontvangen. Dat gaat voor ons land te ver. Het past niet in de Nederlandse verhoudingen tussen kerk en staat  zoals we die in de afgelopen eeuwen hebben opgebouwd.’

Overheid, recht en religie , mr. A.B. Terlouw, mr. J.L.W. Broeksteeg, J.J.J. Sillen, e.a.