Een situatie die elke student herkent: je moet aan de bak vanwege een aankomend tentamen. Toch zit je het grootste gedeelte van de dag op je telefoon en krijg je weinig gedaan. Je baalt van jezelf. Waarom lukt het niet om productief te zijn?

Ook gedragspsycholoog Jonas Dora herkent het probleem. Hij spreekt uit ervaring: bij het schrijven van zijn proefschrift over telefoonafleiding dat hij woensdag verdedigt, nam hij zelf vaak smartphone-intermezzo’s. ‘Dan wilde ik productief zijn, maar zat ik toch de hele tijd op mijn telefoon. Best irritant.’

Dora onderzocht waarom mensen hun telefoon verkiezen boven nuttig werk. ‘Mensen zitten tegenwoordig zo vaak op hun smartphones, ook als ze andere dingen te doen hebben. Ik wilde weten hoe je toch nuttig kan werken.’ Voor zijn onderzoek liet hij mensen betaald taken uitvoeren in het lab, maar mochten ze met hun mobieltje onbetaald pauze nemen. Wat bleek? Respondenten lieten hun telefoon vaker liggen als ze ofwel een leuke taak kregen ofwel meer geld. Mensen die niet tevreden waren over hun taak of vergoeding pakten hun telefoon er veel eerder bij.

‘Heb je echt iets belangrijks te doen, leg je telefoon dan weg’

Volgens de psycholoog gaat je brein als je niet gemotiveerd bent tijdens het werk vanzelf op zoek naar iets alternatiefs om te doen. ‘Je brein zegt niet: ik wil op mijn telefoon. Je brein zegt: ik wil iets anders doen, want ik heb geen zin meer in wat in wat ik nu doe. En je telefoon is dan vaak het makkelijkste alternatief.’

Het klinkt simpel maar logisch: als je liever blijft werken, moet je jezelf gemotiveerd houden. De klok is hierbij je ergste vijand, vertelt Dora. ‘In het algemeen geldt dat je genoeg van iets krijgt als je er langere tijd mee bezig bent.’ Een smartphone-break kan in dat geval juist helpen. ‘Even pauze nemen zorgt er dan voor dat je weer gemotiveerd raakt om je werk weer op te pakken. Het probleem is dat mensen vaak op het verkeerde moment hun smartphone erbij nemen, waardoor ze juist moeilijker weer verder kunnen. ’

Weegschaal

Wat daarbij niet helpt is dat de telefoon zelf ook actief om aandacht kan vragen. Dora: ‘Mensen worden vaak getriggerd door hun telefoon, bijvoorbeeld als ze een berichtje krijgen.’ Zijn advies: ‘Heb je echt iets belangrijks te doen, leg je telefoon even weg, of zet in ieder geval de notificaties uit.’ Het draait er volgens de psycholoog om je innerlijke weegschaal de goede kant op te houden: als je veel wil doen, moet je je eigen motivatie maximaliseren en de kans dat je afgeleid wordt minimaliseren.

Veel mensen mopperen dat ze te veel op hun telefoon zitten. Toch wil Dora geen waardeoordeel aan het gebruik van de smartphone hangen. ‘Het hangt er vanaf hoe je je smartphone gebruikt. Een smartphone kan ontzettend nuttig zijn, bijvoorbeeld om je sociale netwerk te onderhouden. En als je tijd hebt en niet productief hoeft te zijn, kan je prima de hele dag op Instagram zitten. Maar het is belangrijk dat je daar niet in blijft hangen als je écht iets moet doen.’