De politie schaalde flink op tijdens de demonstratie van 7 mei, waarbij een student door een politiehond in het been gebeten werd. Dat gebeurde na een melding vanuit de universiteit dat een ‘grote groep demonstranten’ met geweld het Berchmanianum had betreden. Dat staat in het onderzoeksrapport over die dag van Bureau Berenschot. Wat er precies is voorgevallen in het bestuursgebouw blijft echter onduidelijk.

Het rapport over de demonstratie van 7 mei, die uitmondde in een grootschalig politieoptreden, is gepubliceerd. Het document, dat zojuist openbaar werd gemaakt op de universiteitswebsite, beschrijft de gebeurtenissen in aanloop naar, en na afloop van, de drie arrestaties op de Heyendaalseweg. Hierbij werd een student in diens been gebeten.

In het rapport staat dat de politie is gebeld nadat demonstranten bij het binnengaan van het Berchmanianum geweld hebben gebruikt. Een beveiliger zou daarbij van een demonstrant een elleboog tegen de nek hebben gekregen, een tweede beveiliger zou in de hand gebeten zijn toen hij het mondkapje van een demonstrant af probeerde te pakken. Deze twee beveiligers hebben allebei aangifte gedaan. Een derde medewerker van de universiteit zou gekrabd zijn door een demonstrant. Dat alles is in het document te lezen.

Verontwaardiging

Na deze gebeurtenissen heeft een beveiliger de politie gebeld met de mededeling dat “een grote groep demonstranten het Berchmanianum is binnengegaan en dat er geweld is gebruikt”, waarna de politie besluit om groot op te schalen. Een agent die het Berchmanianum betreedt om in contact te komen met het universiteitsbestuur, krijgt te horen dat dit niet mogelijk is wegens een belangrijke Teams-meeting die op dat moment plaatsvindt. De actievoerders die volgens het rapport geweld hebben gebruikt, worden even later buiten het Berchmanianum geïdentificeerd en nadien op de Heyendaalseweg aangehouden.

Reden voor het onafhankelijke onderzoek was het uit de hand lopen van die arrestaties. Hierbij werd een student in diens been gebeten door een politiehond. De student moest in totaal vijf operaties ondergaan en heeft blijvende verwondingen overgehouden aan de beet. De politieactie leidde tot grote verontwaardiging op de campus. Het college van bestuur zei het geweld te betreuren, maar weigerde excuses te maken. Een grote groep medewerkers en studentenvakbond AKKU riepen op tot het aftreden van het cvb. De ombudsfunctionaris wilde een onafhankelijk onderzoek naar de gebeurtenissen, waarvoor Bureau Berenschot werd ingeschakeld (zie kader).

Wat er precies is voorgevallen in het bestuursgebouw blijft echter nog steeds onduidelijk. “Er ontstaan meerdere momenten waarbij fysiek contact plaatsvindt tussen demonstranten en beveiliging. Over het gedrag van zowel de groep demonstranten als de beveiliging bestaan verschillende beelden, waardoor geen vaststaand beeld van de situatie kan worden weergegeven”, staat geschreven in het document.

Beveiligers

Te lezen valt dat de demonstranten tijdens een mars naar het Berchmanianum trekken, waar collegevoorzitter Alexandra van Huffelen naar buiten loopt om in gesprek te gaan met de groep. Dat doet zij zonder afstemming met de beveiliging, wat niet volgens het gebruikelijke protocol is. Eén beveiliger loopt met haar mee naar buiten. Wanneer de woordvoerder van de demonstranten met een keffiyeh haar gezicht bedekt, geeft Van Huffelen aan dat zij niet in gesprek gaat met personen met gezichtsbedekking, waarop ze terug naar binnen loopt. Enkele demonstranten lopen mee het Berchmanianum naar binnen.

De beveiliger probeert de demonstranten tegen te houden, maar dat lukt volgens het rapport niet vanwege de grootte van de groep (15 tot 20 personen). In de hal van het gebouw proberen even later enkele beveiligers de groep naar buiten te bewegen – maar zonder succes. De actievoerders trekken verder het pand in, waarbij geduw en getrek ontstaat.

Volgens een deel van de melders zijn de beveiligers begonnen met duwen en trekken zonder dat daar aanleiding voor was. En zou het om een luide, maar vreedzame demonstratie gaan. Andere personen waar de onderzoekers mee spraken, schetsen een ander beeld. Volgens hen heeft een demonstrant in de hand van een beveiliger gebeten op het moment dat een beveiliger de gezichtsbedekking – een mondkapje – van een demonstrant wil afdoen. Ook krijgt volgens deze melders een medewerker van de universiteit een duw in de nek met een elleboog en wordt een andere medewerker gekrabd.

‘Je kunt niet doen alsof er één waarheid is als er dingen anders zijn waargenomen’

Er zijn twee versies naast elkaar gezet omdat de situatie op sommige momenten echt chaotisch was, lichten ombudsfunctionarissen en opdrachtgevers Job van Luyken en Aukje Verstegen toe. ‘Mensen stonden dicht op elkaar, emoties liepen hoog op en iedereen zag of voelde iets anders gebeuren’, zegt Van Luyken. ‘Op zulke momenten is het logisch dat verklaringen verschillen.’

‘Als onderzoeker moet je dan heel voorzichtig zijn’, vult Verstegen aan. ‘Je kunt niet doen alsof er één waarheid is als er dingen anders zijn waargenomen. Bureau Berenschot heeft ervoor gekozen om de versies naast elkaar te zetten – en dat vinden wij eerlijk en zorgvuldig. Het laat zien hoe verschillende mensen dezelfde gebeurtenis kunnen ervaren. Het dwingt ons ook om in toekomstige gesprekken niet te doen alsof er maar één verhaal is.’

Politie-inzet ook meegenomen

Na een aantal minuten neemt een beveiligingsmedewerker contact op met de politie om aan te geven dat er “een grote groep demonstranten het Berchmanianum is binnengegaan en dat er geweld is gebruikt”. Op basis daarvan roept de meldkamer van de politie een groot aantal politie-eenheden op. Een kwartier later arriveert de politie met ‘tien tot vijftien auto’s en bussen’.

De politie-inzet zou oorspronkelijk geen onderdeel zijn van het onderzoeksrapport, maar de onderzoekers hebben uiteindelijk wel gesproken met de politie. ‘Een groot deel van de meldingen ging namelijk over de aanhoudingen, de spanningen op de rotonde, en natuurlijk de hondenbeet’, aldus Van Luyken. ‘Dan kan je dat niet buiten beschouwing laten.’

In het rapport staat beschreven hoe een agent het Berchmanianum binnenkomt en twee geëmotioneerde beveiligingsmedewerkers aantreft. Ook wil de agent in gesprek met het college van bestuur over hun standpunt, maar “vanuit de omgeving van het CvB wordt aangegeven dat er vanwege een belangrijk Teamsgesprek op dat specifieke moment het CvB niet gestoord kan worden”.

In gesprek met de demonstranten verzoekt de politieagent vervolgens hen het gebouw binnen vijf minuten te verlaten, wat de actievoerders kort daarop doen.

Uit de verklaringen en het beeldmateriaal blijkt dat de politie met wapenstokken in de hand staat en dat de politie demonstranten slaat die dichtbij zijn gekomen

Na het verlaten van het gebouw wordt de groep even tegengehouden door de politie. Een medewerker van de universiteit deelt met de politie, vanuit eigen waarneming, welke demonstranten de elleboog in de hals hebben gegeven en een beveiliger in de hand hebben gebeten. Daarop besluit de politie om deze twee personen aan te houden. De politie schaalt ondertussen af, waarna nog ongeveer twintig politiemensen bij de inzet betrokken zijn.

Politiehond

Daarbij is ook een hondenbegeleider van de politie aanwezig. Volgens het rapport wordt het inzetten van een politiehond vaker gedaan bij incidenten met een grotere groep mensen, vanwege de afschrikkende werking ervan. In tussentijd bespreekt de politie onderling hoe de aanhoudingen op een rustige manier kunnen gebeuren.

Een groepje van zo’n tien personen loopt richting de rotonde Erasmuslaan-Heyendaalsweg, waar ook vijftien à twintig politieagenten zijn. Die gaan daar over tot aanhoudingen. Voor demonstranten, aldus het rapport, is het op dat moment onduidelijk waarom de aanhoudingen plaatsvinden.

“Uit de verklaringen en het beeldmateriaal blijkt dat de politie met wapenstokken in de hand staat en dat de politie demonstranten die dichtbij zijn gekomen slaat.” Volgens het rapport deed de politie dit omdat bij de aanhoudingen verzet is geweest van demonstranten en omdat actievoerders te weinig afstand hielden van diegenen die aangehouden werden.

Over het beruchte incident waarbij een student door een politiehond in het been werd gebeten, is het rapport minder duidelijk. Het exacte moment van de beet is niet te zien op beeldmateriaal of camerabeelden en het is volgens de onderzoekers onduidelijk waarom de hond beet. Volgens een omstander vond het bijtincident onverwacht plaats. Dat heeft de student in kwestie zelf ook tegen Vox verteld, de hond kwam volgens hen van achteren. In het rapport staat dat iemand aan de onderzoekers heeft verklaard dat de student over de hond heen reikte, en daardoor te dichtbij kwam, waarna de beet heeft plaatsgevonden.

Vanwege de inzet van politie met wapenstokken roepen en gillen demonstranten, andere demonstranten komen weer op dat gegil af. Politieagenten duwen demonstranten tegen de grond en worstelen ermee. Meerdere melders waarmee de onderzoekers spraken, geven aan dat een van de demonstranten een beschadigde knieschijf heeft overgehouden aan deze situatie. Op beeldmateriaal dat de onderzoekers konden inkijken, is te zien dat de politie meerdere keren aangeeft dat actievoerders afstand moeten houden of dat er geweld wordt gepleegd. Vervolgens worden drie demonstranten aangehouden. Uiteindelijk vertrekt de politie.

Medische rekeningen

Het rapport benoemt dat de universiteit heeft gezorgd voor nazorg: zowel voor studenten die getuige waren van het incident met de politiehond als voor de beveiligers die bij de incidenten aanwezig waren.

‘Het verschil tussen formele zorg en gevoelde zorg is echt iets om serieus te nemen’

Voor de student die is gebeten door de politiehond is nazorg geweest via de faculteit. Zo zijn de ouders van de student overgekomen en zijn medische rekeningen betaald, beide op kosten van de universiteit. Met de student is gesproken over diens toekomst en hoe de universiteit daar een bijdrage aan zou kunnen leveren. In een interview met Vox verklaarde de student eerder dat vanuit het college van bestuur er geen excuses of een aanbod voor hulp vanaf kon.

‘Het lijkt tegenstrijdig, maar het klopt allebei’, zegt Van Luyken daarover. ‘De nazorg is georganiseerd via de faculteit. Dus er is zeker zorg verleend, maar niet door het CvB zelf. Het is dus heel begrijpelijk dat de student het anders heeft ervaren dan wat formeel geregeld is. Dat verschil tussen formele zorg en gevoelde zorg is echt iets om serieus te nemen.’

Demonstratierecht

De vraag of een tweede 7 mei in de toekomst voorkomen kan worden, ligt buiten de scope van het onderzoek, maar Verstegen wil er wel iets over kwijt. ‘De vraag is of je het kan voorkomen. Dat vergt van alle betrokkenen iets. Demonstratierecht is een groot goed, respectvol met elkaar omgaan ook.’

‘Ons werk is zeker nog niet klaar nu dit rapport er ligt. Dit is eigenlijk het beginpunt. De feiten liggen er, nu moet er met elkaar gepraat worden. Het is aan het cvb, de faculteiten, medezeggenschap en de volledige universitaire gemeenschap om dit te benutten als basis voor een zorgvuldig vervolg. Als ombudsfunctionarissen blijven wij beschikbaar om betrokkenen te ondersteunen en toe te zien op een transparant en integere verdere afhandeling’, besluit ze.