Verengelsing staat haaks op emancipatie-ideaal van de Radboud Universiteit
-
Adriaan Duiveman. Foto: Dick van Aalst
Een bijeenkomst over de obstakels die je als eerstegeneratiestudent kunt tegenkomen. Goed idee, vindt columnist Adriaan Duiveman. Maar waarom is die bijeenkomst in het Engels?
Eerstegeneratiestudenten hebben het lastiger. Lastiger in ieder geval dan de studiegenoten van wie de ouders wel HBO of universiteit hebben afgerond. Ze ervaren minder mentale steun vanuit huis, kunnen minder vaak terugvallen op papa’s of mama’s pinpas en missen een culturele je ne sais quoi die sociologen habitus noemen: de subtiele maniertjes van de middenklasse.
Hoog tijd dat we het daar over hebben, zo dacht Student Affairs Diversity, Equity and Inclusion. In samenwerking met Radboud Reflects organiseert ze vandaag een lunchprogramma over de uitdagingen van de eerste generatie.
Ik vind het prachtig. Totdat ik één zinnetje las: ‘De voertaal is Engels.’
Oh, de ironie. Twee Nederlandstalige sprekers gaan drie kwartier praten over de challenges of first generation students. En dat terwijl juist dat Engels een belangrijke challenge is voor eerstegeneratiestudenten.
Als je je als academicus kritisch uitlaat over de verengelsing van het universitair onderwijs krijg je van alles naar je oren. Je bent nationale navelstaarder, je weigert met je tijd mee te gaan, of, het allerergste: je bent een ‘nativist’.
‘Engels is juist een belangrijke challenge voor eerstegeneratiestudenten’
Dat Nederlandse studenten aantoonbaar slechter presteren wanneer zij vakken in het Engels volgen, dat verengelsing leidt tot disproportionele werklast voor Nederlandstalig personeel, dat de meeste studenten terechtkomen in Nederlandstalige werkomgevingen, dat Nederlandse problemen steeds minder door studenten (en academici) bestudeerd worden en dat onze Vlaamse collega’s de Nederlandse academie inmiddels afschilderen als een waarschuwend rampscenario, nee dat doet er allemaal niet toe. Je bent een foute nativist.
Maar één ding zou er in deze discussie volgens mij wel echt toe moeten doen: ons Nijmeegse emancipatie-ideaal.
Laten we namelijk eens kijken naar de cijfers. In 2024 hield de Radboud een welkomstenquête onder alle nieuwe eerstejaars. Daaruit bleek dat 48,1 % van de Nederlandse binnenkomers eerstegeneratiestudent was. Dat is dus bijna één op de twee. Bij internationale studenten is dat deel veel en veel kleiner. Van de internationale studenten is maar één op de vijf (20,6%) studenten eerstegeneratiestudent.
Daar zijn allerlei logische redenen voor te verzinnen. Bijvoorbeeld dat ouders genoeg geld op de rekening moeten hebben om hun kinderen naar een buitenlandse universiteit te sturen, zeker ouders van buiten de EU. Hoogopgeleide ouders hebben dat geld nu eenmaal vaker.
Nou misgun ik internationale studenten hun carrièretechnische opkontje niet met een blits Nederlands diploma. De vraag is alleen in hoeverre de Radboud Universiteit zich, als emancipatie-universiteit, daarvoor moet lenen. En daarvoor dus moet verengelsen.
De KNAW stelde namelijk in 2017 al dat Engelstalig academisch onderwijs een extra drempel opwerpt voor Nederlandse studenten uit lagere sociale klassen. De rapporteurs noemden het Engels een ‘extra taalstap’ die eerstegeneratiestudenten moeten zetten. Matige beheersing van Engels is, aldus het Sociaal Cultureel Planbureau, een belangrijke kenmerk van lagere sociale klassen en praktisch opgeleiden. En dat is nou net de groep waar eerstegeneratiestudenten uit komen. Eerstegeneratiestudenten zijn slim genoeg voor de uni, maar zijn minder gesocialiseerd in de talige herkenningstekens van de middenklasse: Hoog-Haarlems Nederlands en Trans-Atlantisch Engels.
‘Eerstegeneratiestudenten worden dubbel geraakt door de verengelsing’
Zij worden vervolgens dubbel geraakt door de verengelsing, waarschuwen de onderzoekers. Niet alleen zal de start van een Engelstalige studie voor hen lastiger zijn, maar na de studie hebben ze weer een ander probleem. ‘Afgestudeerden die een volledig Engelstalige opleiding hebben gevolgd en die een migratieachtergrond hebben of afkomstig zijn uit lager opgeleide milieus, kunnen een “doorontwikkeling” van hun Nederlands mislopen.’
Na vijf jaar Engelstalige universiteit hebben ze niet het vocabulaire, accent en woordgebruik die in de Nederlandstalige kantoortuin van ze verwacht wordt.
Moeten we Engels dan maar helemaal uitbannen uit het onderwijs? Nee, natuurlijk niet. In de wetenschap is het nu de lingua franca en uitwisselingsprogramma’s als Erasmus geven studenten waardevolle levenservaring, juist ook de eerstegeneratiestudenten. Elke opleiding moet daarom een aantal vakken aanbieden in het Engels, de ene opleiding misschien meer dan de ander.
Maar we moeten ook onthouden dat de Radboud Universiteit is opgericht voor eerstegeneratiestudenten, voor de emancipatie van de Limburgse kompelzoon en Brabantse boerendochter. Juist wij moeten heel selectief en strategisch zijn in wat we verengelsen en wat juist niet.
En laten we dan beginnen met een Nederlandstalige sessie voor eerstegeneratiestudenten.
Lees alle columns van Adriaan Duiveman
Marc Colsen schreef op 4 november 2025 om 11:01
Zelden zo’n goede column gelezen. Van begin tot eind: de spijker op zijn kop. Inlijsten en ophangen.
Ik vrees alleen dat er op korte termijn weinig zal veranderen. Nijmeegse bestuurders en wetenschappers lijken vaak liever kansloze pogingen te doen om mini-Harvardje te spelen dan om te doen waarvoor deze universiteit is opgericht. En dat is niet: studenten van ver overzee (met alle respect voor hun talenten en ambities) helpen aan een Engelstalig masterdiploma.
TB schreef op 4 november 2025 om 11:43
Is het verzet tegen verengelsing ook de reden dat dit artikel alleen in het Nederlands verschijnt?
Berend schreef op 4 november 2025 om 16:40
Wat een goede column!
Willem Halffman schreef op 4 november 2025 om 22:20
Ik ben het helemaal eens met het argument dat een universiteit toegang moet bieden tot hoger onderwijs in je eigen taal – niet alleen uit emancipatoire overwegingen, maar ook als cultureel recht. We geven het Nederlands veel te makkelijk op. (Laten we vooral ook niet vergeten dat bij het verengelsen in het verleden vaak puur financiële overwegingen de doorslag hebben gegeven.) Daarnaast kunnen we dan ook opstapjes bieden naar meer cosmopolitische uitzichten via onderwijs in het Engels, waar ook de boerendochters en kompelzonen met internationale studenten in contact kunnen komen, want ook dat heeft emancipatoire aspecten. Een redelijk compromis is best denkbaar, met parallelle opleidingen en vooral in de Masters Engels.
Het vervelende is natuurlijk wel dat de vorige regering de taalkwestie heeft misbruikt om de universiteiten eens flink te kortwieken, waardoor ook onze emancipatoire en maatschappelijke ambities in het gedrang dreigen te komen.
Eerstegeneratiestudent schreef op 5 november 2025 om 15:52
Er worden in dit stuk forse conclusies getrokken op basis van selectief en onnauwkeurig gebruik van onderzoek. Zo wordt gesteld dat Nederlandse studenten slechter presteren in Engelstalige bachelors, terwijl het betreffende onderzoek geen willekeurige toewijzing had. Er is dus geen bewijs dat Engels de oorzaak is van lagere prestaties, maar die causaliteit wordt wel zonder voorbehoud gepresenteerd.
Daarnaast wordt een Belgische bron aangehaald om te suggereren dat Nederlandstalige medewerkers extra werkdruk ervaren. In de betreffende context gaat het er juist om dat internationale promovendi en postdocs geen Nederlands hoeven te leren, en daarom bepaalde Nederlandstalige taken niet uitvoeren. Dat is een heel andere situatie dan die aan de Radboud en ondersteunt de claim hier dus niet.
Wat mij vooral stoort is de toon van de column. Het schuift de verantwoordelijkheid in de richting van “the internationals”, een retoriek die we de afgelopen jaren in de Nederlandse politiek maar al te vaak hebben gezien (denk aan de huisvestingscrisis). Als eerste generatie student heb ik zelf Nederlands moeten leren om hier te kunnen studeren. Daarom zie ik heel duidelijk dat het werkelijke vraagstuk niet is of een bijeenkomst in het Engels of Nederlands wordt gehouden, maar hoe we eerste generatie studenten ondersteunen en inclusie daadwerkelijk vormgeven. En precies dát is waar deze bijeenkomst over gaat.
eerste generatie en internationaal medewerker schreef op 7 november 2025 om 14:42
Bedankt voor deze weloverwogen reactie. Ik vind het ook heel gevaarlijk om te stellen dat voor eerste generatie studenten het Engels een drempel vormt om net zo goed als hun medestudenten te kunnen presteren, hierdoor word weer de hele groep in een hokje geplaatst (eerste generatie studenten = slecht Engels), dat helemaal niet van toepassing is, er zijn ook tal van niet eerste generatie studenten die niet voldoende Engels beheersen en/of liever niet Engels willen praten. De (veronderstelde) slechtere prestatie van eerste generatie studenten zou ook heel andere redenen kunnen hebben, en het houden voor een bijeenkomst voor deze groep studenten is een belangrijk stap naar een betere ondersteuning.
Zelf ben ik een sterk voorstander van Engelstalige bachelors in een aantal studies (b.v. de beta-opleidingen of andere opleidingen waar alle vakliteratuur in het Engels is geschreven), ook zouden bij deze studies de vakken die rechtstreeks op de Nederlandse markt gericht zijn, beter in het Nederlands gegeven kunnen worden. Echter had ik bij de bijeenkomst voor eerste generatie studenten voor Nederlands als voertaal gekozen, gewoon omdat deze groep vooral uit Nederlandse studenten bestaat, en omdat de (overheids)terminologie voor eventueel supportaanbod ook in het Nederlands is.
Met de andere opmerkingen van de originele artikel ben ik niet eens, voor mij voelen een aantal formuleringen zelfs een beetje denigrerend tegenover eerste generatie studenten.
Nog een eerstegeneratiestudent schreef op 10 november 2025 om 12:05
De universiteit heeft de gewoonte te willen repareren waar het in het eerdere onderwijs is misgegaan, maar dit heeft zijn grenzen. Wie toelaatbaar is tot de universiteit zou in de vooropleiding voldoende Nederlands, en Engels, moeten hebben gehad. De leesvaardigheid Nederlands onder jongeren zit ook in een vrije val en ook daar zullen jongeren met hogeropgeleide ouders minder last van hebben. Dus dan maar geen onderwijs in het Nederlands meer?