Een bijeenkomst over de obstakels die je als eerstegeneratiestudent kunt tegenkomen. Goed idee, vindt columnist Adriaan Duiveman. Maar waarom is die bijeenkomst in het Engels?

Eerstegeneratiestudenten hebben het lastiger. Lastiger in ieder geval dan de studiegenoten van wie de ouders wel HBO of universiteit hebben afgerond. Ze ervaren minder mentale steun vanuit huis, kunnen minder vaak terugvallen op papa’s of mama’s pinpas en missen een culturele je ne sais quoi die sociologen habitus noemen: de subtiele maniertjes van de middenklasse.

Hoog tijd dat we het daar over hebben, zo dacht Student Affairs Diversity, Equity and Inclusion. In samenwerking met Radboud Reflects organiseert ze vandaag een lunchprogramma over de uitdagingen van de eerste generatie.

Ik vind het prachtig. Totdat ik één zinnetje las: ‘De voertaal is Engels.’

Oh, de ironie. Twee Nederlandstalige sprekers gaan drie kwartier praten over de challenges of first generation students. En dat terwijl juist dat Engels een belangrijke challenge is voor eerstegeneratiestudenten.

Als je je als academicus kritisch uitlaat over de verengelsing van het universitair onderwijs krijg je van alles naar je oren. Je bent nationale navelstaarder, je weigert met je tijd mee te gaan, of, het allerergste: je bent een ‘nativist’.

‘Engels is juist een belangrijke challenge voor eerstegeneratiestudenten’

Dat Nederlandse studenten aantoonbaar slechter presteren wanneer zij vakken in het Engels volgen, dat verengelsing leidt tot disproportionele werklast voor Nederlandstalig personeel, dat de meeste studenten terechtkomen in Nederlandstalige werkomgevingen, dat Nederlandse problemen steeds minder door studenten (en academici) bestudeerd worden en dat onze Vlaamse collega’s de Nederlandse academie inmiddels afschilderen als een waarschuwend rampscenario, nee dat doet er allemaal niet toe. Je bent een foute nativist.

Maar één ding zou er in deze discussie volgens mij wel echt toe moeten doen: ons Nijmeegse emancipatie-ideaal.

Laten we namelijk eens kijken naar de cijfers. In 2024 hield de Radboud een welkomstenquête onder alle nieuwe eerstejaars. Daaruit bleek dat 48,1 % van de Nederlandse binnenkomers eerstegeneratiestudent was. Dat is dus bijna één op de twee. Bij internationale studenten is dat deel veel en veel kleiner. Van de internationale studenten is maar één op de vijf (20,6%) studenten eerstegeneratiestudent.

Daar zijn allerlei logische redenen voor te verzinnen. Bijvoorbeeld dat ouders genoeg geld op de rekening moeten hebben om hun kinderen naar een buitenlandse universiteit te sturen, zeker ouders van buiten de EU. Hoogopgeleide ouders hebben dat geld nu eenmaal vaker.

Nou misgun ik internationale studenten hun carrièretechnische opkontje niet met een blits Nederlands diploma. De vraag is alleen in hoeverre de Radboud Universiteit zich, als emancipatie-universiteit, daarvoor moet lenen. En daarvoor dus moet verengelsen.

De KNAW stelde namelijk in 2017 al dat Engelstalig academisch onderwijs een extra drempel opwerpt voor Nederlandse studenten uit lagere sociale klassen. De rapporteurs noemden het Engels een ‘extra taalstap’ die eerstegeneratiestudenten moeten zetten. Matige beheersing van Engels is, aldus het Sociaal Cultureel Planbureau, een belangrijke kenmerk van lagere sociale klassen en praktisch opgeleiden. En dat is nou net de groep waar eerstegeneratiestudenten uit komen. Eerstegeneratiestudenten zijn slim genoeg voor de uni, maar zijn minder gesocialiseerd in de talige herkenningstekens van de middenklasse: Hoog-Haarlems Nederlands en Trans-Atlantisch Engels.

‘Eerstegeneratiestudenten worden dubbel geraakt door de verengelsing’

Zij worden vervolgens dubbel geraakt door de verengelsing, waarschuwen de onderzoekers. Niet alleen zal de start van een Engelstalige studie voor hen lastiger zijn, maar na de studie hebben ze weer een ander probleem. ‘Afgestudeerden die een volledig Engelstalige opleiding hebben gevolgd en die een migratieachtergrond hebben of afkomstig zijn uit lager opgeleide milieus, kunnen een “doorontwikkeling” van hun Nederlands mislopen.’

Na vijf jaar Engelstalige universiteit hebben ze niet het vocabulaire, accent en woordgebruik die in de Nederlandstalige kantoortuin van ze verwacht wordt.

Moeten we Engels dan maar helemaal uitbannen uit het onderwijs? Nee, natuurlijk niet. In de wetenschap is het nu de lingua franca en uitwisselingsprogramma’s als Erasmus geven studenten waardevolle levenservaring, juist ook de eerstegeneratiestudenten. Elke opleiding moet daarom een aantal vakken aanbieden in het Engels, de ene opleiding misschien meer dan de ander.

Maar we moeten ook onthouden dat de Radboud Universiteit is opgericht voor eerstegeneratiestudenten, voor de emancipatie van de Limburgse kompelzoon en Brabantse boerendochter. Juist wij moeten heel selectief en strategisch zijn in wat we verengelsen en wat juist niet.

En laten we dan beginnen met een Nederlandstalige sessie voor eerstegeneratiestudenten.

Lees alle columns van Adriaan Duiveman