Een neutrale compromisfiguur of een geniale rasdiplomaat? Acht jaar na zijn voorzitterschap van de Europese Raad zijn de meningen over de Belgische politicus Herman Van Rompuy nog steeds verdeeld. In een gesprek van Radboud Reflects laat de éminence grise van de Europese politiek zijn licht schijnen op de toekomst van de Europese Unie.

Historicus Joost Rosendaal is al langer onder de indruk van de Belgische politicus Herman Van Rompuy. ‘Hij heeft altijd een visie op waar het met de wereld naartoe moet, wat ook weer blijkt uit zijn recent gepubliceerde memoires’, zegt hij aan de telefoon. ‘Maar ook los van zijn politieke carrière is het een interessante man. Hij heeft veel interesse in literatuur, hij schrijft zelf ook haiku’s.’

De historicus was dan ook verheugd toen bleek dat Van Rompuy zou komen spreken voor de Nijmeegse afdeling van het Vlaams-Nederlandse Genootschap voor Nederlandse taal en cultuur Orde van den Prince. Samen met hoogleraar Geschiedenis van de Filosofie en Wetenschap Christoph Lüthy, Radboud Reflects en de Faculteiten der Managementwetenschappen en Rechtsgeleerdheid besloot hij de Belg uit te nodigen voor een lezing aan de Radboud Universiteit.

Rustige vastheid

Van Rompuy, inmiddels 75 jaar oud, heeft er een lange politieke carrière opzitten. Hij bekleedde verschillende ministerposten in België en was ook een jaar lang premier van het land. Internationaal is de christendemocraat vooral bekend als allereerste permanente voorzitter van de Europese Raad tussen 2009 en 2014. ‘Voor die tijd wisselde het voorzitterschap van de Europese Raad om het half jaar tussen Europese regeringsleiders’, legt Rosendaal uit. ‘Er was veel circulatie, het was altijd even afwachten hoe de nieuwe voorzitter uit de hoek zou komen. Een permanente voorzitter zou voor meer rust en stabiliteit moeten zorgen, was het idee.’

Onder het voorzitterschap van Van Rompuy zagen Europa en de wereld er anders uit dan vandaag. ‘In 2008-2009 waren er een economische crisis en een bankencrisis’, zegt Rosendaal. ‘Stilaan kwam er een einde aan de neoliberale wind die sinds de jaren 1990 door Europa waaide, met veel privatiseringen, een vrije financiële sector en veel kapitalisme. Beetje bij beetje werd het duidelijk dat er beperkingen gesteld moesten worden aan de financiële markten.’

‘Als premier heeft Van Rompuy bijgedragen aan de rust in België’

Waarnemers beschouwden Van Rompuy, wiens mantra ‘rustige vastheid’ was, destijds als een voorzichtige manoeuvrerende rasdiplomaat. Critici hekelden dan weer zijn gebrek aan charisma. In een veelbesproken debat in het Europees Parlement in 2010 vergeleek de Britse euroscepticus Nigel Farage de Belg met een natte dweil – een belediging die Farage overigens op een boete van 2980 euro kwam te staan.

Rosendaal weigert te geloven dat Van Rompuy alleen wegens zijn neutrale profiel werd gekozen tot voorzitter van de Europese Raad. ‘Hij had wel meer in zijn mars dan vaag en niet uitgesproken zijn over dingen’, zegt hij. ‘Als premier heeft hij bijgedragen aan de rust in België. Dat vergt diplomatieke vaardigheden, rust en uitstraling. Bovendien is de functie van permanent voorzitter van de Europese Raad ook na hem blijven bestaan: dat betekent dat het goed is bevallen, en dat het goed was om een neutrale voorzitter te hebben.’

Taaldiversiteit

In de Lindenberg zullen wetenschappers van drie faculteiten op dinsdag 6 december vragen stellen aan Van Rompuy. Jurist Kris van der Pas focust op het migratierecht, politicoloog Indra Römgens op Europese besluitvorming en solidariteit. Namens de letterenfaculteit is Rosendaal naar eigen zeggen vooral benieuwd naar Van Rompuy’s kijk op culturele en geopolitieke aspecten van Europa, daar zal hij de Belg over bevragen. ‘Moeten landen als Georgië en Oekraïne wel of niet toetreden tot de Europese Unie? Hoe bewaar je in Europa de culturele diversiteit, bijvoorbeeld in Catalonië of Schotland?’

Daarnaast is Rosendaal geïnteresseerd in de visie van de Belgische politicus op taaldiversiteit. ‘Engels is nog steeds de lingua franca in Europa, maar sinds de Brexit zijn Ierland en het kleine Malta de enige EU-lidstaten waar het een officiële landstaal is. Wat betekent dat voor de verengelsing van het hoger onderwijs? Ik ben benieuwd hoe Van Rompuy daar naar kijkt.’

Het Radboud Reflects-programma ‘Europa: solidair of solitair?’ met Herman Van Rompuy is op dinsdag 6 december van 20.00 tot 21.30 in de Lindenberg. Kaartjes kosten 7,50 euro, Radboud-medewerkers betalen 5 euro. Studenten en abonnees van Radboud Reflects mogen gratis naar binnen.