Het onderzoek naar de hoogleraar psychologie die een studente jarenlang bestookte met ongewenste appjes, is in januari van start gegaan. Daarnaast ligt er een plan om grensoverschrijdend gedrag in de Faculteit der Sociale Wetenschappen tegen te gaan. Wat hoopt het faculteitsbestuur hiermee te bereiken?

De Faculteit der Sociale Wetenschappen ziet de schijnwerpers de afgelopen jaren vaak op zich gericht als het gaat om grensoverschrijdend gedrag. Vorig jaar verliet een medewerker bij Artificial Intelligence de universiteit na klachten over grensoverschrijdend gedrag, waarna in september radioprogramma Argos onthulde dat een hoogleraar Psychologie tussen 2017 en 2020 een studente bestookte met ongepaste berichten, waardoor zij in een burn-out belandde.

De hoogleraar in kwestie kreeg een waarschuwing die als een gele kaart aan zijn personeelsdossier werd toegevoegd. Op basis van nieuwe meldingen en signalen besloot het faculteitsbestuur dit najaar een nieuw, extern onderzoek naar de man te openen.

Dat onderzoek is in januari van start gegaan, schreef het faculteitsbestuur in een bericht aan alle medewerkers. ‘De interviews zullen op heel korte termijn plaatsvinden’, licht decaan Evelyn Kroesbergen toe aan Vox.

Onafhankelijke partij

In de tussentijd kwam nog een geval van grensoverschrijdend gedrag aan het licht. Een docent van dezelfde opleiding misdroeg zich tijdens een afstudeerfeestje ten opzichte van meerdere studenten. Een studente zoende hij tegen haar wil op de mond en een andere sloeg hij op haar kont.

Het onderzoek dat de faculteit aankondigde, richt zich in principe op de hoogleraar. Maar, verzekeren Kroesbergen en Ron Scholte, die Kroesbergen de afgelopen maanden verving als interim-decaan, ook de context waarin het gedrag van de hoogleraar kon plaatsvinden, is onderwerp van onderzoek. Met andere woorden: de onderzoekers nemen ook de afdeling als geheel in ogenschouw.

Het onderzoek werd al in september aangekondigd. Waarom duurde het zo lang voor het daadwerkelijk van start ging?

Evelyn Kroesbergen (EK): ‘Je wilt duidelijk hebben op welke vragen het onderzoek moet focussen. Dat vraagt om afstemming met de hoogleraar en de afdeling en met het college van bestuur. Daarna ga je met een of meerdere onderzoeksbureaus in gesprek. Dat neemt veel tijd in beslag.’

Wat is het doel van het onderzoek?

EK: ‘Er zijn meerdere doelen, maar het belangrijkste is dat de feiten boven tafel komen over de signalen en de meldingen die we ontvingen. Daarom doet een onafhankelijke partij onderzoek; je wilt niet alleen afgaan op de verhalen die je zelf wel of niet gehoord hebt. Ik hoop dat mensen alles durven te vertellen aan de onderzoekers. En dat we zo de informatie hebben om volgende stappen te kunnen zetten.’

Welk bureau voert het onderzoek uit?

EK: ‘Berenschot.’

Wanneer is het onderzoek afgerond?

EK: ‘Ik hoop binnen twee maanden meer duidelijkheid te hebben. Dat wil niet zeggen dat ik de resultaten dan kan delen. Afhankelijk van wat de uitkomsten zijn, kan het zo zijn dat er eerst nog afstemming nodig is voordat we iets naar buiten kunnen brengen.

‘We zeggen ook dat we openstaan voor andere signalen. Als die er zijn, kan het langer duren, bijvoorbeeld omdat vervolgonderzoek nodig is.’

Kan de hoogleraar ontslagen worden?

EK: ‘Als daar voldoende grond voor is, dan kan dat, al is dat niet zo gemakkelijk aan een universiteit. Daarmee zeg ik overigens niets over deze casus.’

‘De hoogleraar in kwestie is voorlopig niet op de campus’

Heeft de hoogleraar beperkingen opgelegd gekregen lopende het onderzoek?

EK: ‘We hebben eerder al gezegd dat hij voorlopig niet op de campus is. Dat is nog steeds het geval.’

Werkt hij vanuit huis voor de universiteit?

EK: ‘Daar kan ik niets over zeggen.’

En de universitair docent, waarover Vox vandaag schrijft? Wordt daar nog actie op ondernomen?

EK: ‘Op dit moment niet. Bij hem is geen patroon vastgesteld. Wat ons betreft is die zaak destijds goed afgehandeld.’

Wat was de impact van de berichtgeving van de afgelopen maanden op de sfeer binnen de faculteit?

EK: ‘Over het algemeen lijkt er weinig impact op de meeste studenten, al ligt dat natuurlijk anders voor de betrokken studenten. Voor medewerkers is dat ook zo: hoe dichter je bij iemand in de buurt werkt, hoe groter het probleem.’

Nieuw plan

Vanaf begin 2023 is de Faculteit der Sociale Wetenschap bezig met een nieuw programma rondom sociale veiligheid. Dat leidde tot een plan, dat vorige maand is gepresenteerd. Een van de speerpunten van het veertien pagina’s tellende document is dat een nieuwe adviseur wordt aangesteld die vragen van leidinggevenden en afdelingen over sociale veiligheid beantwoordt. Ook komt er in de eerste helft van 2024 een week van de sociale veiligheid en krijgen HR-medewerkers extra training.

‘Er was niet van alles ernstig mis, maar we kunnen nog beter als het gaat over sociale veiligheid’, legt Kroesbergen uit. ‘Een paar jaar geleden al zijn de eerste rapporten over risico’s in de academische wereld naar buiten gekomen. Dat vraagt om cultuurverandering. Daar moet dit plan een steentje aan bijdragen.’

Heeft de berichtgeving naar aanleiding van de Argos-reportage over de hoogleraar invloed gehad op het plan dat er nu ligt?

Voormalig interim-decaan Ron Scholte (RS): ‘Ik denk dat bij iedereen nu tussen de oren zit dat sociale veiligheid een issue is. In de hele maatschappij trouwens, denk maar aan The Voice of Holland of Matthijs van Nieuwkerk. Stel dat ik een promovendus af zou snauwen, dan zal ik daar zelf iets mee moeten – ik ben hier immers in de leidinggevende positie – en anders hopen we ook dat een bystander daar iets van zegt, ook als dat moeilijk is vanwege een hiërarchische relatie.’

EK: ‘Mede door de berichtgeving zijn we ons ervan bewust geworden hoeveel drempels er te nemen zijn om grensoverschrijdend gedrag te melden.’

Hoe kan je die drempels wegnemen?

EK: ‘In een ideale wereld is er geen grensoverschrijdend gedrag en hoeft er dus niets gemeld te worden. Dat gezegd hebbende: je wilt toch een systeem hebben voor als er iets misgaat. Dat zit ‘m dan in de toegankelijkheid en de informatievoorziening, zodat iedereen weet wat een melding is en op welke manier je kunt melden. Daar zijn we nog niet.’

Onderdeel van jullie plan zijn e-learnings en bystandertrainingen voor medewerkers. Zijn die verplicht?

RS: ‘Je kan de vraag natuurlijk ook omdraaien: hebben ze nog effect als ze verplicht zijn? Medewerkers hebben bepaalde verantwoordelijkheden, daar horen ook plichten bij. Ik heb de training zelf gedaan en er blijven heel wat dingen hangen.’

‘Een patroon van grensoverschrijdend gedrag waarbij mensen wegkijken: ik mag hopen dat we daar nu voorbij zijn’

EK: ‘Met leidinggevenden van wie ik weet dat ze hem niet hebben gedaan, ga ik in gesprek. We doen ons best om iedereen zover te krijgen.’

Zou het nieuwe plan van de faculteit de twee casussen bij psychologie hebben kunnen voorkomen?

RS: ‘Vergelijk het met anti-pestprogramma’s op school. Daar is veel in geïnvesteerd. Ze werken, maar je kunt pesten nooit helemaal voorkomen. Als er toch iemand over de schreef gaat, dan moet daar tegen opgetreden worden. We hopen dat dit programma daarbij helpt.’

EK: ‘Een patroon van grensoverschrijdend gedrag waarbij mensen wegkijken: ik mag hopen dat we daar nu voorbij zijn. In de afgelopen tijd hebben mij al enkele kleinere incidenten bereikt waarop is gehandeld en die nu in de kiem zijn gesmoord.’

Nu ligt er een plan, heeft dat voldoende slagkracht?

EK: ‘We hebben een heel programmateam, er zijn extra medewerkers aangesteld, zoals een adviseur sociale veiligheid en een wellbeing officer. We zijn er echt mee bezig.’