Universiteit en bisschoppen lijnrecht tegenover elkaar in Ondernemingskamer

11 jun 2020

Het stichtingsbestuur van de Radboud Universiteit en het Radboudumc liggen nog steeds op ramkoers met de Nederlandse bisschoppen over de katholieke identiteit. Dat bleek vandaag in de Amsterdamse Ondernemingskamer, waar beide partijen verschenen. ‘Desnoods worden we een bijzondere universiteit of zelfs een rijksuniversiteit,’ zei bestuursvoorzitter Loek Hermans.

De dwarse houding van de Nederlandse bisschoppen irriteert de bestuurders van de Stichting Katholieke Universiteit (SKU, de raad van toezicht van de universiteit en het Radboudumc, red.). Zodanig, dat ze de desnoods de katholieke identiteit van de universiteit willen opgeven. Dat werd vandaag duidelijk tijdens een zaak in de Amsterdamse Ondernemingskamer.

‘Als de bisschoppenconferentie het predicaat katholiek zou willen afnemen van de Stichting Katholieke Universiteit, dan is het ons dat waard’, zei voorzitter Loek Hermans na een technische discussie over wat de katholieke identiteit nu eigenlijk inhoudt. ‘Dan worden wij desnoods een bijzondere universiteit of een rijksuniversiteit.’

Het voltallige stichtingsbestuur was samen met zijn advocaat aanwezig in de Ondernemingskamer, een landelijk orgaan dat bindende uitspraken doet over geschillen in Nederlandse vennootschappen. Ook Daniël Wigboldus en Bertine Lahuis, voorzitters van de Radboud Universiteit en van het Radboudumc, namen het woord in de drie uur durende zitting. De bisschoppen waren niet naar Amsterdam afgereisd, maar lieten zich vertegenwoordigen door hun advocaat.

‘Niet voor de kerk getrouwd’

Omdat de Radboud Universiteit een katholieke instelling is, worden de leden van de raad van toezicht benoemd door de Nederlandse bisschoppenconferentie – aan de andere universiteiten (uitgezonderd Tilburg University en de Vrije Universiteit) gebeurt dit door het ministerie van OCW. En precies daar wringt het schoentje. De afgelopen jaren werden vijf vacatures van het Stichtingsbestuur niet ingevuld, omdat de bisschoppen vonden dat de kandidaten in kwestie niet katholiek genoeg waren.

De Ondernemingskamer. Foto: Vox

Tijdens de zitting bleek onder andere dat de benoeming van Geert ten Dam in het Nijmeegse stichtingsbestuur door de bisschoppen werd tegengehouden, omdat de huidige voorzitter van de Universiteit van Amsterdam niet voor de kerk getrouwd was. Ook de kandidatuur van Dymph van den Boom, oud-rector van de Universiteit van Amsterdam, werd door de bisschoppen geweigerd. Daarom treedt zij sinds juli 2017 op als adviseur Onderwijs, Onderzoek & Wetenschap van het Stichtingsbestuur, een functie waarvoor zij een vergoeding ontvangt. Formeel is ze echter geen lid van het bestuur, terwijl er voor die portefeuille al jaren een functie vacant is.

Volgens Hermans stellen de bisschoppen aan de kandidaten te veel eisen die betrekking hebben op de persoonlijke levenssfeer. ‘Terwijl het moet gaan over hoe ze hun werk uitvoeren’, zei hij.

De advocaat van de bisschoppen betreurde dan weer dat het stichtingsbestuur niet was ingegaan op enkele kandidaten die de bisschoppen de afgelopen jaren hadden voorgesteld, zoals Hein van Oorschot, oud-voorzitter van het college van bestuur van Tilburg University. Volgens de advocaat probeert de SKU al jaren zelf leden te werven voor het bestuur en zo de invloed van de bisschoppen te beperken.

Transgendercentrum

Ook over een nieuw bestuursmodel heerst onenigheid tussen de bisschoppen en het stichtingsbestuur. In het kader van de ontvlechting van de universiteit en het umc, die eind 2020 rond moet zijn, heeft het stichtingsbestuur een nieuw bestuursvorm voorgesteld: twee aparte stichtingen met elk een raad van toezicht waarin slechts een van de vijf toezichthouders zou worden benoemd door de bisschoppen. ‘Dat dit volgens de bisschoppen onbespreekbaar is, duidt op hun onwrikbare opstelling’, aldus de advocaat van het stichtingsbestuur.

De discussie ging in de kern over een verschil in visie op wat de katholieke identiteit voor universiteit en ziekenhuis betekent en, meer specifiek, voor de bestuurders van de raad van toezicht. Omdat het Stichtingsbestuur het predikaat Katholiek draagt, geldt hier volgens de bisschoppen het canoniek recht. Daarom moeten de vertegenwoordigers van het bestuur volgens de bisschoppen de katholieke identiteit uitdragen in woord en daad. Volgens de advocaat van de tegenpartij is dat echter niet het geval. ‘De universiteit is naar Nederlands recht opgericht’, zei hij.

De voorzitter van de Ondernemingskamer peilde het huidige katholieke karakter van de universiteit en het ziekenhuis. Daniël Wigboldus zei dat de meeste studenten en medewerkers niet meer katholiek zijn – dat laatste bleek onder andere uit een enquête van Vox – maar noemde katholieke studenten en medewerkers wel ‘een belangrijke groep’. Ook zei hij dat promoties en plechtigheden nog steeds met een Latijns gebed starten. Loek Hermans verwees naar de Studentenkerk, maar vertelde dat daar naast katholieke ook oecumenische diensten worden gehouden.

‘Het transgendercentrum lag moeilijk voor de bisschoppen’

Als voorbeeld van een stevige discussie over de katholieke identiteit met de bisschoppen noemde Hermans de komst van een transgendercentrum naar het Radboudumc, op verzoek van de minister van Volksgezondheid. ‘Wij hebben daarover enorme discussies gevoerd in het Stichtingsbestuur. Wij hebben ervoor gekozen om deze mensen goed op te vangen in het Radboudumc. Hoewel het moeilijk lag voor de bisschoppen, hebben we toch besloten om ermee door te gaan.’

De bisschoppen zijn van mening dat ze zich billijk hebben opgesteld in deze kwestie. ‘Het is niet zo dat de bisschoppen alle bestuurders van het stichtingsbestuur hebben ontslagen omdat dat centrum er kwam’, zei hun advocaat. ‘Dan pas zouden wij onze macht misbruiken.’

Zes weken

De nood om uit de impasse te komen lijkt het grootst voor het stichtingsbestuur. ‘Als wij de huidige regels moeten aanhouden, wordt de vijver om nieuwe kandidaten voor ons bestuur te vinden steeds kleiner’, zei Loek Hermans. Heel wat geschikte profielen stellen zich volgens hem niet meer kandidaat voor het stichtingsbestuur, omdat ze daarna nog voor de bisschoppen moeten passeren.

Binnen zes weken komt de Ondernemingskamer met een uitspraak, zei de voorzitter van de Ondernemingskamer aan het einde van de zitting.

7 reacties

  1. Ellen Klute schreef op 11 juni 2020 om 17:28

    In het verlengde van de afsplitsing van de Oud-Katholieken van de RK Kerk in de negentiende eeuw, stel ik voor om de SKU om te vormen tot de SOKU.
    Is het überhaupt nog van deze tijd, dat bisschoppen zich inmengen in de persoonlijke levenssfeer van kandidaten voor het Bestuur en de Raad van toezicht?
    En is het überhaupt van deze tijd dat bisschoppen de Minister van Onderwijs voor de voeten lopen bij het verzoek tot oprichting van een belangrijk medisch centrum voor eigentijdse problematiek?
    Er zijn toch ook genoeg mensen van een respectabel ethisch niveau buiten de kadertjes van de RKK, die aangeworven kunnen worden voor Bestuur en Raad van Toezicht?
    De bisschoppen hebben het druk genoeg met de ontwikkelingen in de RKK zelf, laten ze zich bezig houden met hun corebusiness.

    Ik hoop dat de Ondernemingskamer haar gezonde verstand gebruikt voor de uitspraak.

  2. Fred schreef op 11 juni 2020 om 17:50

    Ik merk nog steeds een grote aanhang voor de katholieke identiteit onder studenten. Elke keer als iets via brightspace ingeleverd moet worden bidden studenten dat de servers van de website werken. En sommige docenten zijn zo saai dat minstens 10% wel nadenkt over een leven na de dood.

  3. Gijs schreef op 12 juni 2020 om 14:33

    Hoi Ken, goed artikel! Ik vroeg me af of het misschien mogelijk zou zijn om in een follow-up op dit artikel iets meer te kunnen lezen over de verschillen in de manier waarop de SKU en de Bisschoppen de katholieke identiteit definiëren. Want alhoewel dat wellicht een ietwat technische kwestie is, lijkt het me gezien het feit dat Loek Hermans als gevolg van die technische discussie zegt dat de RU desnoods maar een rijksuniversiteit moet worden toch wel een hele belangrijke technische kwestie. Ik ben benieuwd!

  4. Inge Bleijenbergh schreef op 15 juni 2020 om 17:38

    Beste Gijs,
    Ik heb de zitting gevolgd en kan wel een antwoord formuleren op je vraag. De universiteit en het Radboud Medische Centrum, bij monde vanvoorzitters Wigboldus en Lahuis, spraken over de traditie van katholieke emancipatie, waarin medemedemenselijkheid, barmhartigheid en reflectie belangrijke waarde zijn. Ze spreken over een dialoog over deze waarden bij het nemen van concrete beslissingen met een levensbeschouwelijk character, zoals het instellen van een transgender centrum vanuit het oogpunt van medemenselijkheid of het in het ziekenhuis uitvoeren van abortussen vanuit een oogpunt van barmhartigheid. Ze willen daarbij aansluiten bij maatschappelijke ontwikkelingen, oecumenisch zijn en openstaan voor andere religies. De collegevoorzitter noemde met trots dat de RU ook een Islamitische studentenvereniging kent. De woordvoerder van de bischoppen had het over katholieke leefregels die eenduidig zijn en zaken als een transgender centrum of abortus of euthanasie niet zouden toestaan. Ik moet zeggen dat het begeesterde verhaal van de twee voorzitters me meer aansprak dan de afgemetenheid van de woordvoerder van de bisschoppen.

    • Gijs schreef op 16 juni 2020 om 10:50

      Beste Inge,

      Dank voor jouw reactie! Persoonlijk kan ik me ook meer vinden in de focus op het emancipatoire karakter en minder in het verouderde wereldbeeld van de bisschoppen. Ik denk dat het redelijk duidelijk is dat dit verouderde wereldbeeld haaks staat op de praktijken in het RadboudUMC. Ik ben alleen benieuwd hoe het CvB van de RU deze botsing van visies ziet voor de RU. Deze botsing is subtieler, maar in mijn mening wel degelijk aanwezig. Zo lijkt het me onmogelijk om echt diversiteitsbeleid te voeren zolang de bisschoppen vasthouden aan hun uitleg van het Katholicisme. Ik hoop dat het gesprek over de botsing tussen de twee visies dus niet alleen gaat over de duidelijke voorbeelden bij het RadboudUMC, maar ook over de subtielere (maar wel daadwerkelijk aanwezige) gevolgen die de Katholieke identiteit voor het diversiteitsbeleid heeft.

  5. O. Deur schreef op 18 juni 2020 om 15:33

    Heeft stichtingsvoorzitter Loek Hermans echt letterlijk gezegd: “Dan worden wij desnoods een bijzondere universiteit of een rijksuniversiteit”? De RU ís al een bijzondere universiteit. Hopelijk een verkeerd citaat, geeft anders te denken over zijn capaciteiten (die al goed tot uiting kwamen in het Meavita-dossier natuurlijk).

  6. Marsha Rietveld schreef op 27 juni 2020 om 00:55

    Loek Hermans heeft niet het recht om aan te sturen op het opgeven van de katholieke identiteit van de RU als machtsmiddel in het discours met de bisschoppen. Dit soort oorlogstaal is zeer ongepast en schadelijk in het oplossen van het verschil. In de politiek is hij dit wellicht gewend geweest. In zijn huidige functie hoort hij dit beslist niet te doen. Als hij dit blijft hanteren als strategie/machtsmiddel dan is hij ongeschikt voor zijn functie.

Geef een reactie

Vox Magazine

Het onafhankelijke magazine van de Radboud Universiteit

lees de laatste Vox online!

Vox Update

Een directe, dagelijkse of wekelijkse update met onze artikelen in je mailbox!

Wekelijks
Nederlands
Verzonden!