Een bestuurscrisis bij rechten, donkere bezuinigingswolken die zich samenpakken boven de universiteit en ongekend fysiek geweld tijdens pro-Palestijnse demonstraties op de campus. Het eerste semester van Alexandra van Huffelen als collegevoorzitter van de Radboud Universiteit was nooit saai. Hoe kijkt ze daarop terug?

De klusjesmannen zijn net vertrokken als Van Huffelen plaatsneemt achter de vergadertafel in haar kantoor voor een terugblik op die periode. Een week eerder werden de ruiten ingegooid door activisten – de herstelwerkzaamheden zijn bijna afgerond.

Heeft u zich weleens persoonlijk geïntimideerd gevoeld, de afgelopen maanden?

‘Nee. Ik kan niet zeggen dat ik dit soort acties leuk vind, maar ik voel me daar persoonlijk niet onveilig door. Aan de andere kant zie ik wel dat de acties heftig zijn, wat mij betreft veel te heftig. Het gaat me daarbij zeker niet alleen om de schade aan gebouwen, maar vooral om het leed van personen.’

‘Het ingrijpen van de politie staat symbool voor het feit dat we niet in staat zijn gebleken met elkaar in gesprek te gaan’

In het verleden zei u met iedereen in gesprek te willen. Ook nog met het pro-Palestijnse kampement dat deze actie verdedigt?

‘Ik vind het belangrijk om het gesprek te blijven voeren. Maar dat laat onverlet dat ik fysiek geweld en dit soort vernielingen ten diepste afkeur.’

Als de universiteit blijft profiteren van samenwerkingen met Israël zullen ze de universiteit vaker financieel willen raken met acties, zo dreigen de activisten.

‘Er is geen sprake van verdienen aan de samenwerking. We hebben de uitvoering van onze samenwerkingsverbanden met de twee Israëlische universiteiten waarmee we een MoU hadden opgeschort. En onze faculteiten en wetenschappers kunnen op dit punt hun eigen afweging maken. Als college moeten we daarnaast volgens mij twee dingen doen: het gesprek voeren om geweld en onveiligheid van onze campus te bannen, en helder normeren. Als je je niet houdt aan onze regels, dan word je daarop aangesproken.’

Wat was het dieptepunt van het afgelopen halfjaar?

‘Dat was zonder twijfel de dag dat een demonstrant door een politiehond in het been werd gebeten en onze beveiligers door demonstranten werden belaagd. Het ingrijpen van de politie die dag staat symbool voor het feit dat we niet in staat zijn gebleken om met elkaar in gesprek te gaan, zonder fysiek geweld. Dat vind ik heel erg. De gevolgen daarvan zijn vreselijk voor alle betrokkenen en voor onze community.’

Heeft u contact gehad met de student in kwestie?

‘Als college van bestuur hebben we contact gezocht. Ook vanuit de faculteit is dat gebeurd. Verder wil ik daar liever niets over zeggen in het openbaar. Ik wens de betrokken studenten alle beterschap.’

Naar aanleiding van het politieoptreden eisten studentenvakbond AKKU en een groep medewerkers het ontslag van het college van bestuur.

‘Dat is niet leuk om te horen. Tegelijk heb ik ook direct aangegeven dat ik niet van plan was om te dat te doen.’

Als er geen excuses komen, dan kan het college maar beter opstappen, zeiden zij.

‘Wat ik merk – dat vind ik opvallend, want ik ben best wat gewend – is dat mensen zich snel openbaar uiten in stevige bewoordingen over het acteren van het college. Zelf vind ik het veel fijner als mensen mij mailen, een afspraak maken en langskomen, want ik sta erg open voor kritiek en hoor graag hoe we samen onze universiteit nog sterker en beter kunnen maken.’

In een eerder interview kondigden jullie aan dat er een evaluatie komt van 7 mei. Wie gaat dat onderzoek uitvoeren?

‘Ons idee is dat de ombudsfunctionarissen de regie krijgen over dat onderzoek. Maar eerst moet de opdracht nog worden geformuleerd door de organen die hierbij betrokken zijn, zoals de medezeggenschap en onze decanen. We willen zo snel mogelijk na de zomer een feitenrelaas beschikbaar hebben.’

Uit verschillende groepen horen wij dat medewerkers en studenten zich onveilig voelen op de campus. Wat kan het college van bestuur daaraan doen?

‘Het helpt om vanuit ons duidelijk te zijn over wat mensen kunnen verwachten als ze bepaalde acties ondernemen. Namens het college hebben twee medewerkers heel regelmatig contact gehad met de mensen van het tentenkamp. Daarbij lieten we hen ook weten: als je een gebouw bezet, vragen we je om te vertrekken. Doe je dat niet, dan melden we dat bij de politie en doen we aangifte. Het is daarbij belangrijk om op te merken dat de politie zelf gaat over de eigen inzet.’

‘Van beide kanten horen we dat mensen zich onveilig voelen’

‘Daarnaast spreken we met Israëlische en Joodse studenten. We hebben aangegeven dat het belangrijk is dat zij toegang hebben tot een vertrouwenspersoon en een plek waar ze hulp kunnen krijgen als dat nodig is. We zijn met dit alles duidelijk nog niet klaar: van beide kanten horen we dat mensen zich onveilig voelen. Het is aan ons allemaal om ervoor te zorgen dat iedereen zich veilig voelt en veilig weet op de campus.’

Selfies

Wekelijks maakt Alexandra van Huffelen haar volgers op LinkedIn deelgenoot van haar avonturen en ontmoetingen op Campus Heyendaal en daarbuiten. Ze plaatste al kiekjes vanaf een roeiboot van Phocas op de Spiegelwaal en op het dak van de St. Stevenskerk. Haar selfies laten talloze plekken op de campus zien, van het kassencomplex achter het Huygensgebouw tot de bijzondere collectie van de Universiteitsbibliotheek.

Lachend: ‘Ik besef dat de foto’s er niet per se beter op worden. Ze laten meestal wel enthousiaste mensen en leuke dingen zien – en mijn voorhoofd.’

Op serieuzere toon: ‘Wat me het meest is opgevallen, is hoeveel mensen hier met plezier en toewijding werken. En hoezeer het gedachtengoed van onze universiteit wordt geleefd en doorleefd. Dat maakt de Radboud Universiteit echt bijzonder.’

Tussen de inspirerende bezoeken in alle uithoeken van de campus, werkt Van Huffelen met collega’s aan een omvangrijk plan om de bezuinigingen het hoofd te bieden. ‘We hebben nu scherp wat de bezuinigingen precies inhouden en hoeveel geld we moeten inleveren. Op dit moment wordt binnen de faculteiten, instituten en ondersteunende diensten uitgewerkt wat de gevolgen zijn voor onder andere de dienstverlening, voor HR, voor het beheer van de gebouwen — en specifiek voor onze primaire taken onderwijs en onderzoek. Dat gaat ons allemaal raken. Het wordt een uitdagende periode.’

In hoeverre blijven onderwijs en onderzoek gespaard?

‘We kunnen het tekort niet alleen oplossen met minder vierkante meters of efficiëntere processen in HR en financiën. Ook onderwijs en onderzoek zullen geraakt worden. Dat is heel zuur. Daarom moeten we vooruitkijken: waar liggen de uitdagingen? Maar ook: waar liggen de kansen om op een andere manier te blijven groeien?’

 ‘Feit blijft: we zullen het zeker de eerste jaren met minder moeten doen’

Blijft de universiteit een aantrekkelijke werkgever?

‘Dat is absoluut onze ambitie. Hoewel we met minder geld moeten werken, willen we met onze nieuwe strategie laten zien dat we onze ambities recht overeind houden, onderwijs bieden dat aansluit bij de behoeften van toekomstige generaties en zo kunnen blijven groeien. We willen de campus aantrekkelijk houden, want studenten waarderen die enorm. Tegelijkertijd moeten we op zoek naar nieuwe vormen van financiering.’

Wat zouden die nieuwe bronnen kunnen zijn?

‘Denk aan samenwerking met bedrijven en instellingen in de regio, maar ook aan Europese subsidies, zoals de ERC-programma’s voor excellent onderzoek. Onlangs zijn we met alle decanen naar Brussel geweest om te horen wat het nieuwe Europese onderzoeksprogramma gaat brengen. De Europese Commissie denkt na over hoe ze wetenschappelijke samenwerking tussen universiteiten verder kan versterken. Daarbij spelen grote thema’s als klimaat, digitalisering, AI, defensie en de weerbaarheid van Europa een centrale rol. We moeten leren van universiteiten die het op dat vlak al lange tijd goed doen, zoals de KU Leuven en de TU Delft.’

‘Maar natuurlijk ontkomen we niet aan de bezuinigingen. Er loopt nog een rechtszaak tegen de overheid over een deel ervan, maar feit blijft: we zullen het zeker de eerste jaren met minder moeten doen. Dat betekent efficiënter werken én goed nadenken over hoe we verantwoord kunnen blijven groeien.’

Efficiënter groeien, kan dat? Hoe kunnen de ondersteunende diensten efficiënter werken als ze sterk moeten bezuinigen?

‘Door meer samen te werken of taken te bundelen en meer te digitaliseren. We gaan collegezalen efficiënter inzetten, zodat we minder vierkante meters of kantoorruimte nodig hebben. Ook kijken we naar de mogelijkheden voor meer studentenhuisvesting op de campus, zodat hier meer mensen kunnen wonen en studeren. Het gaat er niet alleen om waar we kunnen bezuinigen, maar ook om hoe we de groei slim kunnen opvangen.’

Zijn daarin al concrete plannen? In het verleden werd bijvoorbeeld gekeken naar het Erasmusgebouw, waar enkele verdiepingen voor verhuur van studentenkamers zouden kunnen dienen.

‘We hebben het Campusplan on hold gezet met de komst van de bezuinigingen, maar aan het einde van het jaar willen met een nieuwe versie naar buiten komen.’

‘We willen onderwijs voor excellente studenten behouden, maar het wel op een andere manier invullen’

Is nieuwbouw voor de geesteswetenschappen nog aan de orde?

‘Eind 2024 is beslist om de nieuwbouw voor geesteswetenschappen op de plaats van het Spinozagebouw in de koelkast te zetten. De verbouwing van het Erasmusgebouw krijgt een centrale plaats in de update van het Campusplan.’

Een ander veelbesproken voorstel, dat voortijdig uitlekte, is om de Honours Academy op te heffen per 1 januari 2027.

‘De besparing op het honoursprogramma is onderdeel van een plan om collectief te bezuinigen, en gaat niet over wat de afzonderlijke faculteiten op dit punt doen. Het is een voorgenomen besluit, we hebben daarover nog een discussie met de medezeggenschap. We willen onderwijs voor excellente en gemotiveerde studenten behouden, maar we willen het wel op een andere manier invullen.’

Kunt u al iets zeggen over hoe dit zou kunnen?

‘Daar gaan we dus plannen voor maken. Maar feit is dat we als universiteit minder middelen hebben.’

Blijft de universiteit zo wel een aantrekkelijke plek om te studeren?

‘Zeker, er is alle reden om met optimisme naar de toekomst te blijven kijken. De discussie over zelfregie van universiteiten hangt samen met onze wens om de internationale instroom beheerst te laten groeien. Daarmee kunnen we de demografische krimp opvangen. In deze regio is veel behoefte aan talent. Oók aan afgestudeerden van de Radboud Universiteit. Zowel de Economic Board (een netwerkorganisatie van kennisinstellingen, bedrijven en overheden, red.) als de gemeente wil daarin investeren.’

‘Op allerlei fronten zijn de krassen diep’

‘Deze en andere dingen komen aan bod in onze nieuwe strategie, waar we momenteel aan werken: waar willen we ons op onderscheiden, hoe blijven we aantrekkelijk voor studenten, medewerkers en werkgevers? En hoe houden we het financieel houdbaar? Dat betekent dat we keuzes moeten maken – soms pijnlijke.’

Eerder deze maand viel het kabinet. Werd toen de champagne ontkurkt in het Berchmanianum?

‘Nog niet. Het huidige, nu demissionaire, kabinet heeft het onderwijs zwaar getroffen met forse bezuinigingen, over de hele linie. Voor instellingen als de onze is dat desastreus, en daar blijven we ons fel tegen verzetten. Ik hoop dat een nieuw kabinet meer ruimte en waardering biedt voor onderwijs als motor van emancipatie, persoonlijke ontwikkeling en economische groei. Want als dat uitblijft, gaat Nederland achteruit in plaats van vooruit.’

Als er over anderhalf jaar weer een meer onderwijsgezinde regering zit, hoeveel schade heeft het gevallen kabinet dan berokkend? Is die te herstellen?

‘Op allerlei fronten zijn de krassen natuurlijk diep. Het ligt eraan wat het nieuwe kabinet gaat doen aan het herstellen van de financiën. Ondertussen hebben wij wellicht al moeten snijden in dingen die niet zomaar terug te halen zijn.’

Zou je als universiteit dan niet beter even kunnen interen op de reserves dan nu hard te bezuinigen?

‘Het probleem is dat die reserves er onvoldoende zijn, dus we kunnen dat niet. De besparingen waren grotendeels al nodig wegens dalende referentieramingen en oplopende kosten en staan dus los van overheidsbezuinigingen. Overigens zijn een deel van de bezuinigingen ook gewoon oké: als een deel van de gebouwen leegstaat, is het op vlak van duurzaamheid belangrijk om daar iets aan te doen.’

Betekenen de aankomende verkiezingen iets voor u persoonlijk, aangezien u partijvoorzitter van D66 bent?

‘We hebben dat gelukkig goed georganiseerd, ik kan me blijven concentreren op wat ik elke dag wil doen voor de Radboud Universiteit.’

Wat is uw rol als partijvoorzitter in aanloop naar de verkiezingen?

‘Ervoor zorgen dat de verkiezingscampagne en alles rond de verkiezingen intern goed verloopt. Dat doe ik samen met het bestuur en het bureau.’

Wordt er in uw richting gekeken voor het schrijven van een programma over hoger onderwijs?

Lachend: ‘Het zou zomaar kunnen.’

Is er dan geen sprake van belangenverstrengeling?

‘We hebben een programmacommissie en daar ben ik geen lid van. Er zijn veel onderwerpen waar een programma over gaat, maar zeker ook over onderwijs. Onze leden bepalen de inhoud van het programma.’

‘Het is goed voor het land als er nog steeds mensen naar Oekraïne gaan’

Voor uw aantreden is er veel geschreven over de combinatie van uw partijvoorzitterschap met uw baan op de universiteit. Zijn er momenten geweest waarop die functies elkaar in de weg hebben gezeten?

‘Nee, totaal niet. Niet in tijd, ook niet in aandacht. Ik kan dat heel goed scheiden.’

Gaat dat de komende maanden ook lukken?

‘Ja. En als dat niet zo is, dan weet ik wat mij te doen staat (Als de combinatie van beide functies een probleem oplevert, dan legt Alexandra van Huffelen het partijvoorzitterschap van D66 neer. Dat staat in het contract dat de collegevoorzitter tekende met de universiteit, red.).

Dan iets anders. Medio maart trok het college van bestuur Michiel Kompier terug als interim-decaan van de rechtenfaculteit nadat zijn aanstelling een storm aan kritiek had teweeggebracht. Hoe kijkt u daarop terug?

‘Er was een situatie waarin we moesten handelen. Dat hebben we gedaan. Uiteindelijk was de conclusie dat de gekozen persoon niet kon rekenen op het benodigde draagvlak in de faculteit. We hebben vervolgens de keuze gemaakt die we gemaakt hebben.’

Staat u nog steeds achter uw oorspronkelijke keuze, of zou u met de kennis van nu anders handelen?

‘Het is belangrijk – niet in de laatste plaats ben ik om die reden aangesteld – om te acteren wanneer dat nodig is. Dat hebben we als college van bestuur gedaan. Soms kan je tot de conclusie komen dat dat niet de richting of manier was die nodig was. Daar leren we allemaal weer van.’

Tot slot: in de zomer maakt u altijd samen met uw man een lange tocht op de tandem, vertelde u eerder. Waar gaat de reis naartoe?

‘We willen naar Lviv in Oekraïne. We vertrekken uit Utrecht en gaan via Krakau, vanwaar het nog een paar honderd kilometer fietsen is tot Oekraïne. Of het dan lukt en veilig is het land in te komen, fietsend of anders, is afhankelijk van de omstandigheden.’

Dat is geen doorsnee vakantiebestemming.

‘Het is goed voor het land als er nog steeds mensen naar Oekraïne gaan die niet alleen met eigen ogen zien hoe het daar nu is, maar ook in gesprek gaan met mensen die er wonen – bijvoorbeeld medewerkers van de universiteit van Lviv.’

Het klinkt alsof u ook tijdens de zomervakantie nog aan het werk bent.

‘Dat zie ik zelf niet zo. Op de fiets kan ik ook afstand nemen. Ik doe dit op persoonlijke titel, niet namens de Radboud Universiteit.’