Onderwijsminister Gouke Moes kan de Radboud Universiteit niet opleggen om aangifte te doen tegen Harry Pettit, zegt hoogleraar Staatsrecht Paul Bovend’Eert. Toch kan de universiteit de uitspraken van de docent op sociale media niet zomaar negeren.

De Radboud Universiteit kan de uitingen van universitair docent Harry Pettit op sociale media over Gaza niet negeren. Dat zegt emeritus hoogleraar Staatsrecht Paul Bovend’Eert in een interview met Vox.

Tijdens de bezetting door pro-Palestinademonstranten van het Goudsmitpaviljoen vorige week twitterde Pettit onder andere dat het tijd is om af te maken ”what the Palestinians started on Oct 7th”. De tweets van Pettit krijgen veel aandacht en kritiek. Zo schreef Telegraaf-columnist Nausicaa Marbe vorige week nog verontwaardigd over “honderden discriminerende en met terroristisch geweld instemmende woorden van een docent”.

Op de vraag of Pettits uitspraken op sociale media oproepen tot geweld doet hoogleraar Bovend’eert geen uitspraken, wel vindt hij dat de universiteit op zijn minst in gesprek moet met de medewerker.

Gedragscode

Demissionair Onderwijsminister Gouke Moes (BBB) liet zich in een talkshow vorige week minder diplomatiek uit over de kwestie. Hij is van mening dat de Radboud Universiteit aangifte moet doen tegen de docent en pro-Palestina-activist. Het college van bestuur heeft eerder aangegeven deze bemoeienis van de minister ongepast te vinden.

Tot waar reikt de academische vrijheid en de vrijheid van meningsuiting van medewerkers van de universiteit?

Paul Bovend’Eert: ‘Wat betreft de uitspraken van Harry Pettit op X gaat het niet om academische vrijheid, maar om de vrijheid van meningsuiting. Pettit uit zijn mening namelijk niet zozeer over een onderzoeksonderwerp, maar wel over de situatie in Palestina en over Palestijnen en Israël.’

‘Je kunt niet zomaar altijd zeggen wat je wilt in het openbaar. Je mag geen mensen beledigen of discrimineren. Ook mag je niet aanzetten tot geweld of haat zaaien – denk aan de eerdere zaak rondom Geert Wilders (Het Gerechtshof van Den Haag veroordeelde de PVV-politicus in 2020 voor zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak, red.). Dat zijn strafbare feiten die de vrijheid van meningsuiting beperken.’

Wat betekent dit in de praktijk voor werknemers van een universiteit?

Bovend’Eert: ‘Dat ze zorgvuldig moeten zijn in hun uitlatingen als werknemers, en dat ze erover moeten waken dat ze de reputatie en het aanzien van de universiteit niet schaden. Ook moeten ze voorkomen dat hun uitlatingen intimiderend zijn, bijvoorbeeld naar studenten, of dat ze een sociaal onveilige situatie creëren in de werkomgeving.’

Staat dit beschreven in een gedragscode?

Bovend’Eert: ‘Voor wetenschappelijke medewerkers geldt de gedragscode wetenschappelijke integriteit. Daarin staat dat je verantwoordelijkheden hebt in je gedrag, handelen, onderwijs en onderzoek. Je hebt niet alleen de vrijheid om je mening te uiten, maar ook de verantwoordelijkheid om dat zorgvuldig te doen en geen ernstige schade toe te brengen aan de organisatie waarin je werkt. Bovendien moet je een sociaal veilige omgeving in acht nemen.’

Pettit postte de uitspraken in kwestie op X. Deed hij dat als werknemer van de universiteit?

Bovend’Eert: ‘Jazeker. Vergelijk het met ambtenaren in het ambtenarenrecht: het maakt niet uit of zij bepaalde omstreden uitspraken voor of na vijf uur ’s middags doen. Overigens lijkt Pettit zich er in dit geval niet op te beroepen dat hij zijn uitspraken privé heeft gedaan.’

Hoe moet de universiteit omgaan met dit soort situaties?

Bovend’Eert: ‘De werkgever, in dit geval de decaan en het college van bestuur, zullen de uitspraken moeten onderzoeken. Zijn de uitspraken academisch zorgvuldig? Zijn ze intimiderend? Schaden ze de reputatie van de universiteit? De rechtspraak kan daarbij helpen, want aan de  vrijheid van meningsuiting worden grenzen gesteld.’

Welke maatregelen kan de universiteit treffen als ze van mening is dat ze uitspraken niet door de beugel kunnen?

Bovend’Eert: ‘De decaan – of het college van bestuur – moet in gesprek gaan met de medewerker en zeggen dat de persoon schade berokkent aan de werkgever. Als het gedrag zich herhaalt, dan kun je een waarschuwing of berisping geven. Als ook dat niet helpt, dan kun je denken aan andere maatregelen, zoals iemand schorsen. Uiteindelijk kan het tot ontslag leiden.’

Wat als de werknemer het daarmee niet eens is?

Bovend’Eert: ‘Dan kan die naar de rechter stappen. Vervolgens kan de rechter toetsen of een werkgever deze maatregelen terecht heeft getroffen of niet. Zo gaat het in een rechtstaat.’

Kan de universiteit deze zaak naast zich neer leggen?

‘Bovend’Eert: Nee, als universiteit heb je ook een verantwoordelijkheid. Als iemand echt discriminerende dingen zegt, dan kun je dat niet tolereren, dan moet dat juridische consequenties hebben. Dan is het einde oefening, net zoals wanneer je op een andere manier een sociaal onveilige situatie creëert of wanneer je de reputatie van de universiteit aantast. Het is aan bestuurders om die afweging te maken.’

Het pro-Israëlische Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) deed eerder aangifte tegen Pettit. Het OM besloot hem niet te vervolgen. Als dat wel zo was, zou dat  gevolgen hebben voor de aanstelling van de medewerker?

Bovend’Eert: ‘Als dat zou leiden tot een veroordeling wegens aanzetten tot geweld of discriminatie, dan komt vanzelf de vraag of deze persoon nog kan functioneren in een organisatie. Maar als organisatie hoef je geen veroordeling af te wachten. Je kunt eerst in gesprek gaan met een medewerker, vervolgens een dossier opbouwen en daarna andere stappen zetten.’

Hoe kijkt u zelf naar de uitspraken van Harry Pettit? Roepen ze op tot geweld?

Bovend’Eert: ‘Daar ga ik me niet aan wagen: daarvoor zou ik alle uitlatingen moeten bestuderen en in een context plaatsen. Bovendien weet ik niet wat hij in zijn colleges zegt. Ik ga ervan uit dat de universiteit dit allemaal goed heeft bijgehouden.’

In tv-programma Café Kockelman zei demissionair onderwijsminister Gouke Moes dat hij vindt dat de universiteit aangifte moet doen tegen Pettit. Kan hij dit opleggen aan de universiteit?

Bovend’Eert: ‘Ik vind het een idiote benadering, echt belachelijk. De onderwijsminister heeft hier geen enkel middel voor. Het is aan het college van bestuur om de afweging te maken of een medewerker wel of niet te ver is gegaan. Dat moet al dan niet leiden tot maatregelen.’

‘Het enige wat de minister kan doen, is zelf aangifte doen’

‘Het enige wat de minister kan doen, is zelf aangifte doen. Of zich afvragen of het college van bestuur geen maatregelen moet treffen in de verhouding werkgever – werknemer, omdat die man te ver gaat in zijn uitlatingen.’

‘Om er dan meteen het strafrecht bij te halen… Als je zegt dat de universiteit aangifte moet doen, dan moet je erbij zeggen welk strafbaar feit Pettit dan heeft begaan.’

Heeft de onderwijsminister middelen die hij kan inzetten om een college van bestuur ergens toe te verplichten? In Café Kockelmann verwees hij naar een escalatieladder, zoals in gesprek kunnen gaan met de raad van toezicht of de Onderwijsinspectie.

Bovend’Eert: ‘Dat is allemaal onzin, want dit soort zaken zijn niet de bevoegdheid van de minister.’